Ofisteki ruh hastalarını tanıyalım!

Her 10 kişiden 2’si ruh hastası. Bu demek oluyor ki, tımarhanede çalışıyorsunuz! Ofisteki ruh hastalarını tanıma ve onlarla sağlıklı iletişim kurmak için mini bir rehber hazırladık.

İş yerinde kontrolü sağlamak kimi zaman zorudur. Bazı çalışanlar kontrolü sağlayamazlar. Bu aslında psikiyatrik bir hastalıktır. Belki sizin de ofisinizde böyle bir hasta vardır. İş yerindeki ruh hastalarını Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü- Psikiyatr Prof. Dr Nevzat Tarhan’a sorduk. Ofislerdeki ruh hastalarını nasıl tanıyabileceğimizi anlatan Nevzat Tarhan, o kişilerle nasıl iletişim kurmamız gerektiğinin de ipuçlarını verdi…
İş arkadaşlarımızdan birinin ruhsal problemi olduğunu nasıl anlarız?
Birincisi o kişide bir kişilik değişimi yaşanıyorsa, anlayabiliriz. Daha önce durgunsa birden neşelendiyse, neşeliyse durgunlaştıysa, davranış biçimlerinde sorun varsa, iletişim biçimlerinde bir değişiklik varsa, kişilik değişimi varsa anlaşılır… İkincisi kişide bir yorgunluk, enerji azalması gibi belirtiler varsa anlaşılır. Bazı açıklanamayan fizyolojik belirtiler ortaya çıkar. Sık sık mide, bağırsak, çeşitli birçok fizyolojik hastalıklar olursa kişide psikiyatrik bir rahatsızlığın öncüleri ya da sonuçları vardır diye yorumlanır.
Biraz açar mısınız bu belirtileri? 
Birincisi, kişilik değişimi yani davranış değişimi, ikincisi uyku iştah kilo kaybı gibi durumların olması, üçüncüsü ise kişide fizyolojik belirtilerin görülmesi. Bu kişilik değişimi durumlarına sinirlilik de girer. Bir günde dört mevsim kişilikler vardır. Sabah neşeli, akşam üzüntülü, öğlen durgun gibi… Bir kişi eski kişilik kalıplarını değiştirmişse, hastalık olarak düşünmek lazım.


“NORMAL ŞAKALARA AŞIRI TEPKİ VERİYORSA…”
Bu kişilerle sağlıklı iletişime geçmek mümkün mü, bu nasıl sağlanabilir?
Ağır hastalıklar olsa da olmasa da, psikiyatrik bir hastalığı olan kişi çalışıyorsa, işe muntazam gelebiliyorsa işini yapmaya çalışıyorsa, o kişiyle ikili ilişki kurmak mümkün. O kişilere ön yargıyla yaklaşmamak gerekir. Yaralı bir uzuv gibidirler… Nasıl normal şartlarda o uzuva dokunsan bir şey olmaz ama yaralıyken aşırı tepki verir, bu kişilerde normal bir şakaya aşırı tepki verirler. Alınganlaşırlar, kırılırlar… Bu özellikleri nedeniyle tepkileri yanlış anlaşılabilir. Bu kişilerin anladıkları bir dil, iletişim stilleri vardır, onları bulmak lazım.
Tam olarak nasıl hareket etmeli? 
Davranış olarak karşıdaki kişinin empati kurup yaklaşması lazım. Onun açısından olayları değerlendirebilmesi önemli! O kişilerle beraber çalışanlar, evinde eşleriyle çocuklarıyla daha çok zaman geçirebilirler, onlarla iyi bir iş kurmayı başarabilirler. Çalışanlar, böyle olursa insan hem çalışır hem de severek çalıştığı için yıpratıcı olmaz. Kişiye zevk alacağı bir ilgi alanı olarak gelir. Bu kişilerin işe severek gelenle, sevmeyenle gelenin farkı vardır. Beşe beş kala iş yerinden çıkan kişiler vardır, ki bunlar hep olumsuz etkiler diğer iş çalışanlarını.
Bunların nedeni nedir sizce?
Çalışanın vizyon sahibi olması gerekir. Stratejik düşünmemesiyle ilgili orda çalışan kişi, ne için çalışıyorsun dediğin zaman bunu anlar. Biri ben burada on bin lirayla çalışıyorum diyor, başka birisine ne için çalışıyordun dendiğinde ise dünyanın en büyük ibadethanesini yapıyorum, çalışıyorum diyor. Yaptıkları iş aynı, fakat diğeri vizyon sahibi olduğu için severek çalışıyor, işinde ilerliyor, öbürü ise kafa yormuyor, yorum yapmıyor, düşünemiyor.Bu sebeple heyecan az oluyor. İş heyecanı olması için kişinin hedeflerinin yüksek olması gerekiyor.
Zaman zaman iş yerinde öfke patlamaları yaşanabiliyor bunların kontrolü nasıl sağlanır?
Bazı kişiler dur-düşün yapamazlar, önce yaparlar sonra düşünürler! Aklına ilk geleni söyleyen kişilerde genellikle son söylenene inanırlar. Bu kişiler sonunu düşünmeden hareket ederler ani tepki verirler, ani kontrolleri zayıftır. Hiperaktif kişilerdir… Kolaylıkla dolduruluşa gelen kişilerdir, birileri onları tahrik eder, birisiyle kavga eder bu tarz kişiler. Öfke kontrolü eğitim programları yapılır iş yerlerinde. Öfke kontrolü eğitim programlarında da kişiler öfkedeki itfaiye modeli üzerine çalışır.
Nedir bu model?
İtfaiye yangın çıktığı zaman neden çıktığını araştırmaz önce söndürür, soğutur sonra sebebini araştırır. Bir daha çıkmaması için elden ne geliyorsa yapılır. İnsanda öfkelendiği zaman yangın çıkmış gibidir. Alev alev yanan bina gibidir… Neden sinirlendiğini, neden yandığını araştırırsanız yangın daha çok alevlenir. Bu gibi durumlarda, soğutmak lazım, ondan sonra sebebini bulup çözmek gerekir. Daha sonra aynı yangının bir daha başlamaması için önlem alınır. İtfaiyecilerin yaptığı gibi, kişi öfke anında öfkeyi ertelemesi gerekiyor. Öfkeyi o an çözmeye çalışmak yerine olduğu gibi bırakıp ve erteleyip öfke geçtikten sonra sebebini bulup düzeltmek gerekiyor. Bunu için en pratik yöntemi öfke kontrolü eğitimi almak.
“KADINDA VE ERKEKTE DEPRESYON BELİRTİLERİ FARKLI”
Hangi ruh hastalığının hangi gizli belirtisi vardır?
Şizofrenlerde kendi kendine konuşmalar gülmeler vardır. Kişi her şeyini normal yürütebiliyorken konuşmalar gülmeler sosyal kaçınmalar, çekinmeler, yalnız yaşama eylemleri varsa şizofrenin belirtisi olabilir. Depresyon belirtisi yaşayanlar da olabilir. Neşesizleşir, yüzünü gören mutsuz olduğunu hisseder. Bazı depresyonlar vardır ki; öfke şeklinde her şeye kızar. Domatesi iri doğradın diye bile kızar. Bu tarz öfkesel şeklinde yaşanan depresyonlar var. Kadınların depresyonu daha çok ağlayarak ifade eder. Erkek ise öfke şeklinde yaşar. Kadın daha çok beden dilinde yaşar mide, bağırsak, çeşitli hastalıklar şeklinde… Sinirlilik, erkekte gizli depresyon belirtisidir. Kadında da sık sık hasta olması, ağlaması depresyon işaretidir.
Şizofrenin dışarıdan bakıldığında anlaşılacak belirtileri nelerdir? 
Şizofrende kendine gülme, sosyal kaçınma, yani duygusuzlaşma, uygunsuz duyguları hissetme vardır.
Peki bağımlılarda? 
Bağımlılık hastalarında belirti olarak kilo kaybı, kişilik değişimi, kişinin uzun süre banyoya girip çıkmaması, arkadaş ilişkileri, zaman yönetimi, yattığı kalktığı zamanlarında çok değişmeler olması gibi ön belirtiler vardır. Kişilerde intiharında ön belirtileri var. İntihara çıkacak kimse, uzun yolculuğa çıkacak gibi hazırlık yapar. Yani intihara karar verecek kişi, uzun yolculuğa çıkar gibi, herkesle vedalaşır. Farklı davranır, birden değişir. İçine kapanır, herkese güzel davranır. Vedalaşıyor gibi bakar. Sanki uzun yola gidiyor gibi davranır. Hemen intihardan şüphe etmek lazım. İntihara karar vermiş kişiler ani kişilik değişiklikleri yaşarlar. Önceden bir şekilde şakayla bile olsa ölmekten bahsederler. Ölümle ilgili sık sık şakalar yapar, sık sık ölüm konularını sorarlar.
YENİ AKTÜEL DERGİSİ