Özgürlük anıtının sahibi türklerdir biliyormuydunuz ?

Masraflarını Ödedik Fakat O Amerika’ya Gitti: Özgürlük Heykeli 125 Yaşında

Heykel,19.yüzyılın ortalarında Türk toprağı olan Mısır’a dikilmesi maksadıyla Fransızlar tarafından hazırlanmış ama sonradan yaşanan bazı şanssızlıklar yüzünden Mısır yerine Amerika yolunu tutmuştu. İşin daha da garip tarafı, heykelin masraflarının büyük kısmının, zamanın hükümdarı Sultan Abdüláziz tarafından bizzat ödenmiş olmasıydı.

1880’li senelerde Fransa’da yapılan Özgürlük Heykeli’nin masraflarının büyük kısmının bizden çıktığını, projesinin New York’a değil, o yıllarda Türk toprağı olan Mısır’a dikilmek üzere hazırlandığını ve son anda yaşanan bir talihsizlik neticesinde Amerika’ ya gittiğini bilir misiniz?

İşte, 125 yıldır New York limanında dikili bulunan heykelin kısa öyküsü:
19. asırda Osmanlı İmparatorluğu’nun toprağı olan Mısır, yüzyılın ilk yıllarından itibaren Kavalalı Mehmed Ali Paşa’ nın soyundan gelen ‘Hidiv’ unvanlı valiler tarafından idare ediliyordu ve içişlerinde bağımsız hale gelmişti. Mısır valileri, sadece yabancı memleketlerle imzaladıkları anlaşmalarla mali protokolleri padişaha tasdik ettirmekle yükümlüydüler ve İstanbul, bu gibi talepleri genellikle her zaman yerine getiriyordu.
Mısır Valisi Said Paşa’nın Fransız mühendis Ferdinand de Lesseps’e 1854’te hazırlattığı ve Akdeniz ile Kızıldeniz’i birbirine bağlayacak olan Süveyş Kanalı projesi de onaylanmak için Osmanlı hükümdarına sunulmuştu. Projenin arkasında Fransa vardı ama İngiltere, Akdeniz’deki ve Hindistan’daki hakimiyetini sona erdirebilecek olan böyle bir hazırlığa karşı çıkıyor ve zamanın hükümdarı Sultan Abdülaziz’i, projeyi reddetmesi için devamlı baskı altında tutuyordu.
Said Paşa, İstanbul’un tasdikini beklemedi ve 1854’ün 30 Kasım’ında Fransız mühendise projenin hayata geçirilmesi için gerekli şirketin kurulması iznini verdi. Fransız sermayesiyle kurulan şirketin hisse senetlerinin tamamı satılınca İngiltere, Sultan Abdülaziz’e daha da fazla baskı yapmaya başladı ve hükümdar, Mısır Paşası’nın projesini 12 yıl boyunca onaylamadı.
Mısır tarafı ise, İstanbul’un tasdiki gelmeden işe başladı ama Said Paşa 1863’te vefat etti. Yerine geçen İsmail Paşa ise Fransız değil, İngiliz taraftarıydı, bu yüzden iktidarının ilk yıllarında projeye gereken önemi vermedi ama daha sonraki senelerde Kanal’ın Mısır’a nasıl bir hayati değişiklik getireceğini farkedince işe o da dört elle sarıldı. Kazılar neredeyse tamamlanmak üzereyken Fransız hükümeti, Sultan Abdülaziz’e İngilizler’den daha fazla baskı yapmaya başladı. Sultan Abdülaziz, 1866’nın 19 Mart’ında yayınladığı fermanla Kanal’a izin verirken Kanal Şirketi ile Said ve İsmail Paşalar arasında varılan anlaşmaları onayladı, üstelik Mısır’ın kanal inşaatı için yaptığı dış borçları da devlet garantisi altına aldı ve kendisi de Kanal Şirketi’nin hisselerine oldukça yüksek bir meblağ yatırdı.
ASYA’NIN IŞIĞI OLACAKTI

Said Paşa ile kanalın mühendisi olan Ferdinand de Lesseps arasında 1854’te varılan anlaşmanın çok ilginç bir maddesi vardı: Kanal’ın Akdeniz’e açıldığı yere dev bir heykel dikilecekti. Heykel, firavunlar zamanının giysilerine bürünmüş bir kadın şeklinde olacak ve elinde ‘Asya’nın ışığının Mısır’dan geldiğini’ sembolize eden bir meşale tutacaktı. Sultan Abdülaziz’in ödediği paralar arasında yapılacak olan heykelin masraflarının bir bölümü de vardı.

Ama, Said Paşa’dan sonra Mısır’ın başına geçen İsmail Paşa, Müslüman bir memlekette böylesine büyük bir heykelin dikilmesinin halk arasında hoşnutsuzluk yaratacağını düşündü ve mühendis Ferdinand de Lesseps’e, heykelin Mısır’a getirilmemesi talimatını verdi. Mühendis’in Paşa’yı ikna çabaları neticesiz kaldı. Süveyş Kanalı 1869 Kasım’ ında dünyanın dört bir tarafından gelen davetlilerin katıldığı büyük ama “heykelsiz” törenlerle açıldı. Bartholdi’nin eseri ise, Mısır’da bu yaşananlardan sonra Paris’te bir depoya kondu ve tozlanmaya terkedildi.
O yıllarda dünyanın bir başka tarafında, Fransa ile Amerika Birleşik Devletleri arasında büyük bir muhabbet yaşanıyor ve taraflar birbirlerine jest üstüne jest yapıyorlardı.

HEYKEL, AMERİKA YOLUNDA

Paris’te kurulan Fransız-Amerikan dostluk grubunun lideri olan Edouard Rene Lefebvre de Laboulaye, Fransız Hükümeti’ni Amerikalılar’ın Fransa’n ın dostluğunu daima hatırlamaları için bir hediye gönderilmesi konusunda ikna etti ve hediyenin devasa bir heykel olması kararlaştırıldı. Heykel bir elinde hukuku simgeleyen bir kitap tutacak, diğer elinde de “Dünyayı aydınlatan özgürlüğün sembolü” olan bir meşale taşıyacaktı.

Sipariş gene aynı heykeltraşa, Frederic Auguste Bartholdi’ ye verildi. Bartholdi’nin eseri zaten hazırdı, senelerden beri bir depoda beklemedeydi ve tek eksiği üst kısmında, yani elleriyle kollarında ve yüzünde bazı değişiklikler yapılmasıydı.
Amerikalılar heykelin New York’un hemen girişinde bulunan ufak adalardan birine yerleştirilmesine karar verdiler. Bartholdi, kaidenin yerini görmek için New York’a gitti ve Paris’e dönüşünde yeniden işe başladı. Bakır ve çelikten yaptığı heykelin mühendisliği ilgilendiren taraflarını Paris’e kendi adıyla anılan bir kule dikmiş olan Gustave Eiffel ile beraberce çalışarak tamamladı ve 1884 Haziran’ ın ilk günlerinde eserini Fransız hükümetine teslim etti. Bartholdi heykelin yüzünü tamamen değiştirmiş ve metale annesi Charlotte’ in siluetini işlemişti. Birbirine monte edilecek şekilde yapılmış 350 parçadan oluşan heykel “İsere” adındaki bir Fransız gemisine yüklendi ve 4 Kasım 1885 günü New York’a ulaştı.

New York’ta, bu arada heykelin kaidesinin yapımı için bir bağış kampanyası başlamış, ilk bağışı Macar göçmeni olan, New York’ta ‘World’ adında bir gazete çıkartan Joseph Pulitzer yapmış ve kaide için 100 bin dolar vermişti. Macar göçmeni gazeteci, daha sonra gazetecilikte dünyanın en büyük ödülü sayılan “Pulitzer”in de isim babası olacaktı.
Kaidenin inşasından sonra sıra heykelin dikilmesine ve resmi açılışa geldi. Bartholdi, New York’a yanına bu defa Süveyş Kanalı’ nın mühendisi ve heykelin fikir babası olan Ferdinand de Lesseps’i de alarak gitti ve 1886’nın 25 Ekim’inde yapılan törende eserinin açılışını bizzat yaptı.

Fotoğraflar : http://www.milliyet.com.tr

___________ o0o___________

Işıklar saçan tacı, sağ elindeki bulutlara kaldırdığı meşalesi ve yerlere sürünen Romalı elbisesiyle New York limanının girişinde dikkatleri hemen üzerinde toplayan Özgürlük Heykeli 125 yaşına bastı. 28 Ekim 1886 yılında görkemli bir törenle açılmış olan anıt, günümüzde New York’un ve genel olarak ABD’nin simgesi haline gelmiş durumda. Ancak görüntüsünün dünyaca yaygınlığına rağmen pek çok gizemi de içinde barındıran heykel hakkında merak edilenleri sizler için 10 maddede toparladık.



1. Özgürlük heykeli hangi maddeden yapılmıştır?

Heykel Paris’te yapılıp New York’a nakledileceği için çok ağır olmamalıydı. Bunun için heykelin içi boş bırakılmıştır. Çelik omurgası Eyfel Kulesi’nin mühendisi Gustave Eiffel tarafından yapılmış olup dışı çok ince bakırla kaplanmıştır.Bakır kaplamanın kalınlığı sadece 2.4 milimetredir.
2. Heykel neden yeşil görünür?
Heykelin kaplı olduğu bakır madeni, doğal olarak oksitlenir ve zamanla yeşil bir tabakayla kaplanır. Bu tabaka pek çok yerde üzerini kapladığı bakırın kalınlığına ulaşır ve onu aşınmaktan korur.
3. Heykelin boyu ne kadardır?
Heykelin kendi boyu,tepeden meşaleye kadar 46 metredir. Bu, 22 katlı bir binanın uzunluğuna denktir. Yapıldığı tarihte Paris’te, açıldığı tarihte de New York’taki en yüksek yapı oydu. Kaidesini de dahil edersek uzunluğu tam 93 metreye çıkar. (Burnunun uzunluğu 1.48 m’dir.)Toplam ağırlığı ise 204 tonu bulmaktadır.
4. Heykelin yüzü kime aittir ve ilk yapılan parçası hangisidir?
Özgürlük Heykeli’nin yüzü, heykeltıraş Frederic-Auguste Bartholdi’nin annesinin veya bir rivayete göre sevgilisinin yüzü model alınarak hazırlanmıştır. Heykelin ilk yapılan parçası, meşaleyi tutan sağ elidir. Bu el Paris’te yapıldıktan sonra ABD’ye gönderilmiş ve 1876 yılındaki fuarda (Colonial Exposition) sergilenerek Amerikan halkından yardım toplanmıştır. (2 yıl sonra görücüye çıkma sırası heykelin başına gelecektir.) Ancak meşale, 30 Temmuz 1916 tarihinde 11 Eylül saldırısını andıran Alman kaynaklı bir büyük sabotaj sırasında hasar görmüş, sonradan bugünkü meşaleyle değiştirilmiştir. 1984′te kaldırılan orijinal meşaleyi halen anıtın lobisinde ziyaret etmek mümkündür.
5. Heykelin yüzü hangi yöne dönüktür?
Özgürlük Heykeli’nin yüzü güneydoğuya dönüktür ve stratejik olarak kendisine mükemmel bir temel teşkil eden Fort Wood’un içine yerleştirilmiştir. Heykelin konumu keza limana giren gemiler için de mükemmeldir, zira “Bayan Özgürlük” duruşuyla limana girenlere adeta “Hoşgeldiniz”demektedir.
6. Heykeli yıldırım çarpar mı?
Evet! Heykele her yıl pek çok defa yıldırım isabet eder. Düşen yıldırımların sayısı bilinmiyor. Heykelin yüksekliği ve yapıldığı bakır madeni, yıldırımları tolere etmek üzere özellikle seçilmiştir.
7. Meşale ve tacındaki ışınlar neyi temsil eder?
Heykelin sağ elinde tuttuğu meşale Aydınlanmayı sembolize eder. Meşaleden çıkan ışıklar özgürlüğe giden yolu aydınlatmaktadır. Nitekim heykelin resmi adı da “Özgürlük Dünyayı Aydınlatıyor” şeklinde belirlenmiştir. Heykelin 1986′da değiştirilen yeni bakır meşalesi 24 ayar altınla kaplıdır. Gündüzleri güneşin ışınlarını yansıttığı gibi geceleri de 16 projektör tarafından aydınlatılır. Ayrıca heykelin başında 7 ışınlı bir taç vardır. Bu taç, başı çevreleyen haleyi sembolize eder.Böylece “Bayan Özgürlük”e, kutsal bir anlam katar.
8. Heykelin sol elinde tuttuğu tablette ne yazılıdır?
Bu, bir kanun tabletidir ve üzerinde Romen rakamlarıyla Amerika’nın bağımsızlık günü olan 4 Temmuz 1776 tarihi yazılıdır (July IV, MDCCLXXVI).
9. Heykel aslında neresi için yaptırılacaktı?
Heykeltıraş Bartholdi’nin en baştaki (1869) fikri, yapacağı Özgürlük Heykeli’ni Süveyş Kanalı’nın Akdeniz girişine yerleştirmekti. Hatta bunun için hazırladığı bir maketi Mısır Hidivi İsmail Paşa’ya sunmuştu. Başlangıçta heykelin yapılmasına sıcak bakan İsmail Paşa,maliyetinin altından kalkamayacağını ve halktan tepkiler geleceğini fark edince yaptırmaktan vazgeçmişti (yalnız bu maket için Mısırlı bir köylü kadın model alınmıştı).
10. Özgürlük heykeli Masonik bir mabed midir?
Heykelde kullanılan birçok unsurun Mason sembolizmiyle bağlantısı vardır. Nitekim 5 Ağustos 1884 günü yapılan kaidesinin temel atma törenini New York Büyük Locası’nın Üstad-ı Azamı Willam A. Brodie yönetmişti. Heykeltıraşı Bartholdi de, yapım işini organize eden Laboulaye de, kaidenin mimarı Richard Morris Hunt da birer Masondu. Bugün kaidesine Masonlarca çakılan bir plakette onun bu Masonik öyküsünü okumak mümkündür.
Not: Yazıdaki bilgilerin büyük bir bölümü şu kaynaktan çeviri yoluyla derlenmiştir: http://www.nps.gov/stli/faqs.htm