UYKUSUZLUK (İNSOMNİA)

UYKUSUZLUK (İNSOMNİA)

İnsomnia, uykuya dalmakta güçlük, uykuyu sürdürmekte güçlük veya yeterli uyku süresine rağmen uykusuzluk anlamına gelir.

Uyku kişiye, yaşa, genel sağlık durumuna, strese bağlı olarak birçok değişiklik göstermekle birlikte erişkin sağlıklı bireylerde her gece 7-8 saat uyku normal olarak kabul edilmektedir. Bebekler günün büyük bir bölümünü uyuyarak geçirir; yaşla birlikte uyku süresi kısalır ve uyku daha bölünebilir bir hal alır.

Uykuda Sirkadiyen Döngü 24 saat içerisinde birbirini tekrar eden, temel olarak ışık ve karanlıktan etkilenen biyokimyasal, fizyolojik ve davranışsal süreçlerin tümüne verilen genel bir tanımlamadır. Bu ritim dış etkenlere bağlı olmadan, yerel saate uygun olarak değiştirilebilen, belirli bir sıcaklıkta sabit bir şekilde sürüyor olmalıdır.

Uyku döngüsünün iki belirgin aşaması vardır; hızlı göz hareketlerinin olmadığı (non rapid eye movement) NREM ve hızlı göz hareketlerinin olduğu (rapid eye movement) REM. Sağlıklı yetişkinler uykuya NREM ile başlar, 60-90 dakika sonra REM'e geçiş olur. REM süreci genelde toplam uyku sürecinin % 20-25 ini oluşturur. REM döneminde solunum hızı ve derinliğinde dramatik değişimler olur. Rüyaların çoğu bu dönemde görülür. REM döneminde kısalma depresyon, sirkadiyen ritim bozukluklarında veya ilaç kesilme sendromlarında görülür. NREM ise derin uyku dönemidir.

Uyku Bozukluğu Tanı Kriterleri:

A.Başlıca yakınma, uykuya dalmada ya da uykuyu sürdürmede çekilen zorluk ya da dinlendirici olmayan uykudur. (uyku miktar olarak yeterlidir, ancak kişi yataktan kalktığında kendini dinlenmemiş olarak hisseder).

B. A maddesinde sözü edilen bozukluk en az bir ay süreyle haftada en az üç kez olur ve gündüz olan önemli derecede yorgunluk yakınması ile ya da uyku bozukluğuna bağlanabilen bazı semptomların başkalarınca gözlenebilir olması ile sonuçlanacak denli ağırdır. (örn. irritabilite ya da gündüz işlevselliğinde bozulma gibi)

C.Uyku -Uyanıklık Düzeni bozukluğu (sirkadiyen ritm bozukluğu) dışında ortaya çıkmış olması gerekir

Uyku bozukluğu tanısında uykunun kalitesi, (içeriği) ya da süresinde bozukluk söz konusudur. Kalitedeki bozukluklar NREM ve REM sürelerinde kısalmalar veya birbirine olan oranda bozulma olur. Uykunun süresinde de azalma veya artma şeklinde bozukluk olabilir.

Uykusuzluk, süresine göre de sınıflandırılır:

- Bir episodda bir kaç gece süren ve kendiliğinden geçen uykusuzluğa geçici uykusuzluk ( jet lag veya uyku yerinin, programının değişmesi),

- Bir kaç gün ile üç hafta arasında süren uykusuzluğa kısa süreli uykusuzluk (ameliyat sonrası iyileşme veya kısa süreli hastalıklar),

-Aylarca, yıllarca süren uykusuzluğa ise kronik uykusuzluk denir. Bu tip genelde primer (bir sebebe bağlı olmayan) uyku bozukluğu şeklindedir.

Uykuyu sürdürmekte problem varsa major depresyon, uyku apne sendromu, huzursuz bacak sendromu ya da yaşlanma akla gelmelidir.

UYKUSUZLUĞUN NEDENLERİ

PSİKOLOJİK Anxiete Depresyon Stres (mental, emosyonel, durumsal) Şizofreni Bipolar bozukluklar Mani

FİZİKSEL

• Kronik ağrılı sendromlar
• Kronik yorgunluk sendromu
• Konjestif kalp yetmezliği
• Kalp hastalığına bağlı göğüs ağrıları
• Asid reflü hastalığı
• Kronik obstrüktif (tıkayıcı) akciğer hastalıkları
• Gece tekrar eden astım nöbetleri
• Obstrüktif uyku apnesi
• Dejeneratif hastalıklar (Parkinson ve Alzheimer)

UYKUSUZLUK VE RİSK GRUPLARI

• Seyahat edenler
• Vardiyalı çalışanlar
• Yaşlılar
• Adolesanlar
• Gebelik
• Menopoz
• İlaç bağımlılığı
• Alkolikler

UYKUNUN İYİLEŞTİRİLMESİ ( UYKU HİJYENİ )

• Düzenli yatma ve uyanma zamanlarının belirlenmesi
• Gün içerisinde uyuklamalardan kaçınmak
• Uyku ortamının da ışık ve gürültü gibi çevresel etkenlerden uzaklaşmak
• Yatakta uyumak için uzun süre çaba göstermemek yirmi dakika içinde uykuya dalınmazsa kalkmak ve tekrar uyku gelinceye kadar oyalanmak
• Uykuya yardımcı olan yastık ve yatak kullanmak
• Gün içersinde yeterli ve düzenli egzersiz yapmak
• Yatmadan önce stresi azaltmak kitap okumak veya ılık su banyosu yapmak
• Alkollü veya kafeinli içeceklerin aşırı tüketmemek, idrar söktürücü ilaçları gece geç saatlerde almamak
• Gribe yönelik ilaçlar, diyet ilaçlarının bitkisel ilaçların destekleyici (supplement) kontrollü kullanmak

Kaynaklar:

1. Psikiyatri DSM-III-R Amerikan Psikiyatri Birliği s(167-172) II. Baskı Hekimler Yayın Birliği Ankara-1991
2. The Merck Manual s(1834-1843) 2006 Nobel Tıp Kitapevi
3. Harrison Principles of Internal Medicine s(150-159) 1999 International Edition