1.Dünya savaşında osmanlı devletinin savaştığı cepheler

 
** Kendi toprakları üzerindeki cepheler :


Taarruz Cepheleri :

* Kafkas
* Kanal


Savunma Cepheleri :

* Çanakkale
* Irak
* Suriye -Filistin
* Hicaz - Yemen

** Müttefiklerine yardım için savaştığı cepheler :

* Romanya
* Makedonya
* Galiçya

Kafkas Cephesi : Doğu Anadolunun Rusların eline geçmesini engellemek daha öce kaybedilen toprakları geri almak Kafkasları ele geçirerek Turan İdealini gerçekleştirmek amaçlanmıştır.

Osmanlı Devleti soğuk hastalık ve açlık karşısında yaklaşık 100.000 şehit vermiştir. Ruslar ilerleyerek Muş Bitlis Van Erzurum ve Trabzona kadar Doğu Anadoluyu ele geçirmiş Mustafa Kemal Muş ve Bitlisi bizzat kurtarmıştır. 3 Mart 1918 Brest-Litowsk Antlaşması ile bu bölgeler hatta 1878 Berlin Antlaşmasıyla kaybedilen Kars Ardahan ve Batum da geri alınmış Kafkas cephesi kapanmıştır.

Not : Karışıklık çıkaran Ermeniler 1915 Tehcir Kanunu ile Suriye taraflarında iskan ettirilmiştir.

Kanal Cephesi : İngilterenin sömürgeleri ile irtibatını kesmek için Almanlarla beraber Süveyş Kanalına iki kez çıkarma yapılmışsa da başarılı olunamamıştır.

Not : İngiltere tepki olarak Çanakkale ve Irak cephelerini açmıştır.

Çanakkale Cephesi (18 Mart 1915) :

Cephenin Açılma Sebepleri :

* Rusyaya yardım etmek
* Osmanlı Devleti�ni savaş dışı bırakmak
* Boğazları ve İstanbulu ele geçirerek jeopolitik açıdan avantaj elde etmek
* Balkan devletlerini kendi yanlarında savaşa çekerek yeni cepheler açmak.
* Savaşı kısa sürede sona erdirmek.

Sonuçları :

* Nusret mayın gemisinin başarılı çalışmaları Türk askerinin kahramanlığı ve topçuların isabetli atışları karşısında İtilaf devletleri gerek denizde gerekse karada mağlup olmuşlardır.
* Savaş en az 2 yıl daha uzamıştır.
* Bulgaristan Osmanlı Devletinin yanında savaşa girmiştir.
* İngiltere ve Fransa�nın itibarı sarsılmıştır.
* Gizli antlaşmalar gündeme gelmiştir. (Rusya�nın isteği üzerine)
* Rusyaya yardım yapılamayınca Çarlık Rejimi zor duruma düşmüş ve 1917 Bolşevik ihtilaline zemin hazırlamıştır.

* Mustafa Kemal'in Anafartalar Conkbayırı Arıburnu ve Kireçtepe'de elde ettiği başarıları Milli Mücadele'ye lider olmasını sağlamıştır.

Irak Cephesi : İngiltere Rusyaya karadan yardım yapmak ve petrol bölgelerini ele geçirmek amacıyla taarruza geçmiş ise de Osmanlı orduları tarafından Kut'ül-Amare bölgesinde durdurulmuşlardır. Fakat yardım alan İngilizler ilerleyerek Bağdatı ele geçirmişler Musul önlerine geldiklerinde Mondros Mütarekesi imzalanmıştır.

Suriye Filistin Hicaz ve Yemen Cepheleri : Bu cephelerde İngilizlerle ve onların kandırdıkları Araplar�la mücadele edilmiş ve bu topraklar kaybedilmiştir.

Not-1 : İslamcılık fikrinin geçerliliğinin kaybedildiği görülmüştür.

Not-2 : Osmanlılardan ayrılan en son topluluk Araplardır.

Not-3 : Mustafa Kemal'in I. Dünya Savaşındaki son görevi en son kapanan Suriye Cephesinde Yıldırım Orduları grup komutanlığıdır.

Romanya Makedonya Galiçya Cepheleri : Müttefiklerine yardım amacıyla ordular gönderilen bu cepheler Rusyada ihtilalin çıkması ve Brest-Litowsk Antlaşmasıyla kapanmıştır.


WİLSON İLKELERİ ( 8 OCAK 1918)


A.B.D. başkanı Wilson savaş sonrası düzeni sağlamak ve barışı korumak amacıyla 14 maddelik ilkelerini yayınlamıştır. Buna göre :

* Boğazlar bütün devletlere açık olacak
* Her millet kendi geleceğini kendisi tayin edebilecek Türkler nüfus yoğunluğuna sahip oldukları bölgelerde bağımsız olarak yaşayabilecekler azınlıklar nüfus çoğunluğuna sahip oldukları bölgelerde bağımsız devletler kurabilecek
* Savaş sonrası toprak işgali olmayacak
* Mağlup devletlerden savaş tazminatı alınmayacak
* Gizli anlaşmalar iptal edilecek barış görüşmeleri açık olacak
* Alsac-e Lorainne bölgesi Fransaya verilecek

* Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak
* Sömürgecilik yapılmayacak



GİZLİ ANTLAŞMALAR
(OSMANLI DEVLETİNİ PAYLAŞMA TASARILARI)

* 1915 Boğazlar Antlaşması : Rusyayı kendi yanlarında tutabilmek için İngiltere ve Fransa tarafından İstanbul Boğazlar ve Marmara kıyıları Rusyaya vaadedilmiştir.


* 1915 Londra Antlaşması : 12 Ada ve Güneybatı Anadolu İtalyanlara vaadedilerek itilaf Devletlerinin yanında savaşa çekildiği antlaşmadır.


* 1916 Sykes-Picot Antlaşması : İngiltere ve Fransa�nın Osmanlı topraklarını paylaştıkları anlaşmadır. Çukurova Güneydoğu Anadolu Musul ve Suriye çevresi Fransızlara Irak İngilizlere bırakılacak diğer bölgelerde ise bir Arap devleti kurulacaktır.


* 1916 Petrograd Antlaşması : Doğu Anadolu ve Trabzona kadar olan Karadeniz kıyıları daha önceki bölgelere ek olarak Rusyaya bırakılmıştır.


* 1916 Mac - Mahon Antlaşması : İngilizlerin Mısır valisi Mac-Mahon ile Hicaz Emiri Şerif Hüseyin arasında yapılmıştır. Arapların Osmanlı Devletine isyan etmelerine karşılık bağımsız bir Arap devleti vaadedilmiştir.
* 1917-Saint Jean de Maurienne Antlaşması : Rusyanın savaştan çekilme ihtimali üzerine İtalyanın önemi artmış ve önceki bölgelere ek olarak Batı Anadolu da İtalyanlara vaat edilmiştir.

Not : Rusyada Bolşevik İhtilali sonunda kurulan yeni rejim tarafından gizli antlaşmalar dünya kamuoyuna duyurulmuş böylece uygulama alanı bulamamışlardır.



TAARRUZ CEPHELERİ

Kafkas Cephesi * Enver Paşa kumandasındaki Türk ordusu 21 Aralık'ta saldırıya geçti * Sarıkamış yakınında Allahüekber Dağlarına ulaşan ordu burada 1915 Ocağının ilk haftasında ağır bir yenilgiye uğradı. *100.000 kişilik asker mevcudunun 60.000'i çarpışmalarda veya soğuktan donarak şehit oldu. Geri kalanlar esir düştü. * Rus ordusu bir yıllık bir bekleyişten sonra harekete geçti. Erzurum, Bitlis ve Muş, 18 Trabzon, Erzincan düştü. Ancak Ağustos ayında Bitlis ve Muş geri alındı. *Rusya'da 1917 Mart ayında Çarlık rejimine karşı başlayan ayaklanma Kasım ayında Bolşevik rejimin kurulması ve 1918 Ocak ayında Rus ordusunun dağılması ile sonuçlandı. *Rus ordusunun çekilmesi üzerine, onların boşalttığı alanlarda Antranik komutasındaki Ermeni birlikleri "Batı Ermenistan Geçici Hükümeti" ilan ettiler. *Ancak hücuma geçen Türk ordusu karşısında tutunamayarak dağıldılar. *3 Mart 1918'de imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması ile Rusya savaşta kazandığı toprakları terkederek 1878 öncesi sınırlara dönmeyi kabul etti. *Ancak 30 Ekim'de imzalanan Mondros Mütarekesi uyarınca Türk ordusu işgal ettiği Kafkasya topraklarını borakarak 1914 sınırına geri çekildi. *Türk ordusunun boşalttığı Batum, Ardahan ve Kars'ta kurulan Milli Şura Hükümetleri 1919 ilkbaharında Kafkasya'daki İngiliz kuvvetleri tarafından tasfiye edildi.



Kanal Cephesi * Osmanlılar'ın I. Dünya Savaşı sırasında Süveyş Kanalı'na düzenledikleri harekat.Harekatın amacı ingilizleri Mısır'da tutarak, batı cephesine kuvvet göndermelerini engellemek ve mümkün olursa, Mısır'ı kurtarmaktı *.Harekat 4. Ordu komutanı ve Bahriye nazırı Cemal Paşa'nın komutasında gerçekleştirilecekti. *25 bin kişilik türk kuvvetinin 14/15 Ocak 1915 gece yarısı, toplanma bölgesi olan Gazze - Birüssebi hattından ileri yürüyüşe başladı. *-Büyük güçlüklerle Tih Sahrasını aşan türk birlikleri 2-3 Şubat gecesi Timsah Gölü ile Acı Göl arasındaki bölgeden kanal'a taaruza geçtiler. *Ancak, ingiliz kuvvetleri şiddetli bir ateşle karşı koydu; dumbazların çoğu battı; kıyıya ulaşmayı başaran 600 kişi şehit düştü ya da esir oldu. * Cemal Paşa, verilen ağır kayıp karşısında kanalı ele geçirmenin imkansızlığını anlamış ve kuvvetlerini geri çekmeye karar vermişti. *Bu harekatta Birussebi'ye gönderilen dört Türk uçağı hiçbir faaliyet göstermemiş buna karşılık Fransız ve İngiliz uçakları keşif, gözetleme ve topçu ateş tanzimi yapmak suretiyle Türk kuvvetlerinin kanala karşı taarruzlarını ateş altına aldırmış, kendi kuvvetlerine hava destek hizmeti yapmışlardı * 27 Temmuz 1916'da Albay von Kress kumandasında 4. Ordu'nun giriştiği İkinci Kanal Seferi de yenilgiyle sona erdi. *Bu olay üzerine İngiliz ordusunun en parlak generallerinden olan Edmund Allenby Mısır'a gönderilerek, bir karşı saldırı için hazırlıklara başladı.




SAVUNMA CEPHELERİ

Hicaz Yemen * Halk arasında Yemen cephesi adıyla da anılır. *I. Dünya Savaşı boyunca Osmanlı Devleti Arabistandaki kutsal İslam şehirlerini korumaya çalıştı. * Uzaklık sebebiyle bu tümenlere yeni asker, malzeme ve silah desteği sağlanamıyordu. *1916 yılında İngilizlerin kışkırtmasıyla, Araplar kendilerini koruyan Osmanlı Kuvvetlerine karşı ayaklandı. *Mekke Şerif'i Hüseyin, bağımsızlığını ilan etti. *Yemen'de İmam Yahya Osmanlılara bağlı kalırken Asir'de Seyyid İdris de ayaklanmaya katıldı. * Bin bir güçlükle Medine'yi, Yemen'i, Asir'in kuzeyini I. Dünya Savaşı sonuna kadar savunan 7. Kolordu, Mondros Mütarekesi'nden bir müddet sonra, 23 Ocak 1919'da teslim oldu. *Yemen bağımsızlığını ilan etti.


IRAK *Abadan'da İngiliz petrol tesislerini koruma altına almak amacıyla 7 Kasım 1914'te İngilizler (nehrin Osmanlı yakasında bulunan) Fao Adası'na asker çıkardılar *İngilizlerin bir amacıda rusyaya yardım ve Osmanlının hindistNA inmesini engellemekti *Osmanlılar ise hem petrol bölgesini elegeçirmek hem de Hindistana giden yolları almak istiyordu *İngiliz ordusu Bağdat'ı ele geçirmek üzere hareket etti. * 22 Kasım'da Selmanpak Muharebesi'nde Mareşal von der Goltz komutasındaki Türk ordusu bir zafer kazandı; *Kut-ül Amare'de kuşatılan Townshend 29 Nisan 1916'da teslim oldu. *1917'de Irak'taki Türk kuvvetlerinin İran'a sevkedilmesi üzerine tekrar harekete geçen İngilizler 11 Mart 1917'de Bağdat'ı ele geçirdi. *Bunu izleyen aylarda Musul hariç Kuzey Irak'ın büyük bir kısmı İngilizlerin eline geçti.




Suriye ve Filistin Sina *ingilizler 1914 yılı Aralık ayında Türk dostu saydıkları Hidiv Abbas Hilmi Paşa'yı yönetimden uzaklaştırarak, Mısır ve Süveyş Kanalı'na tamamen egemen oldular. *Bahriye Nazırı ve 4. Ordu Komutanı Cemal Paşa'nın, 14 Ocak 1915'te 14.000 deveyle iki koldan Süveyş Kanalı'na yaptığı harekat (1.Kanal Savaşı) başarılı olamadı. 4 Şubat 1915'te Birüsseba-Gazze'ye geri dönüldü. *1916 yılında Süveyş Kanalı'nı almak için 2. Kanal Harekatı yapılırken, Mekke Emiri Şerif Hüseyin İngilizlerin kışkırtmasıyla Osmanlı Devletine karşı ayaklandı. *1917 baharında İngilizler, Gazze'ye saldırdı. 1. ve 2. Gazze Savaşları yapıldı. İngilizler Türklerin kahramanca savunması karşısında çekilmek zorunda kaldılar. Takviyelerini artırmaya başlaDILAR *Aynı yıl 7. Ordu Komutanlığına atanan Mustafa Kemal Paşa, Yıldırım Ordular Komutanı General Liman von Sanders ile anlaşamadı. Harbin yönetimini tenkit eden iki rapor yazarak 6 Ekim 1917'de komutanlıktan istifa etti * Savaş hazırlıklarını tamamlayan İngilizler, 24 Ekim 1917'de 138.000 askerle taarruza başladılar. Birüsseba-Gazze Savaşı'nı kazandılar. 9 Kasım 1917'de Kudüs düştü. *İngiliz kuvvetlerinin taarruzları başarıyla durduruldu. AMA Yığınaklarını artıran ve mevcudu 550.000'e yükselen İngiliz ordusunun 19 Eylül 1918'de Filistin'de başlattığı taarruz hızla gelişti ve Filistin tamamen İngilizlerin eline geçti.


Çanakkale *Çanakkale Cephesi, İngiltere ve Fransa'nın Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesi üzerine Boğazları ele geçirebilmek amacıyla açıldı. *Amaçları boğazları alarak hem Osmanlının savaştan çekilmesini sağlamak hem de rusyaya yardım idi. *Ayrıca Balkan devletlerini de yanlarına çekmek istiyorlardı *19 Şubat 1915'de Kumkale ve Seddülbahir'e İngiliz ve Fransız gemilerinin saldırısı ile açılan Çanakkale Cephesi, kara ve deniz savaşları olmak üzere iki safhada gerçekleşmişti.


Çanakkale Savaşı *İngiltere ve Fransa 19 Şubat 1915'te Çanakkale'ye saldırdılar. *18 Mart'ta büyük bir saldırıya geçen İngiliz ve Fransız donanması, büyük kayıp verip geri çekildi. *İngilizler, sömürge ülkelerden topladıkları kuvvetlerini Arıburnu'ndan karaya çıkardılar. *Bu arada Yarbay Mustafa Kemal Çanakkale cephesine atandı. *9 Ocak 1916'da Çanakkale düşmandan tamamen temizlendi.



Çanakkale Savaşı'nın Sonuçları . *Rusya'ya gerekli olan silah ve cephane ulaştırılamadı. Bu durum Rusya'nın çökmesi ve savaştan çekilmesine neden oldu. *Birinci Dünya Savaşı uzadı. *Savaşın uzaması ve İngilizler'in Çanakkale'de yenilmesi sömürge yönetimlerini zorlaştırdı. *Savaşın uzaması, savaşla ilgili olmayan sanayi dallarının gerilemesine neden oldu, bundan da Japonya ve A.B.D. kazançlı çıktı. *Mustafa Kemal'in Çanakkale'de kazandığı başarı, O'nun daha sonra milli mücadelenin lideri olmasında etkili oldu.


Makendonya Cephesi *Sırbistan'ın İttifak Devletlerince işgali tehlikesi belirince, bir Fransız tümeni Çanakkale'den getirilerek, 5 Ekim 1915'te Selanik'te karaya çıkarıldı. *Böylece Makedonya cephesi açılmış oldu. *20. Türk Kolordusu ile birtakım Alman ve Bulgar birlikleri İngiliz ve Fransızların karşısında yer aldı * 27 Haziran 1917'de Yunanistan İtilaf Devletleri safında savaşa girdi. *29 Mayıs 1918'de İngiliz, Fransız, Yunan ve Sırp kuvvetleri büyük bir taarruz başlattı. Bulgar ordusu yenildi. 29 Eylül'de Bulgaristan, Selanik Ateşkes Antlaşmasını imzalayıp, savaştan çekildi. *Topraklarından İtilaf Devletleri'ne ait askeri birliklerin geçmesine de izin verdi. * İtilaf Devletleri üç koldan Balkanlar'da ilerlemeye başladı.

RUSYA'NIN SAVAŞTAN ÇEKİLMESİ *Savaş, Rusya'da ekonomik sıkıntı doğurdu. Halk, Lenin liderliğinde ayaklandı.* Ekim 1917'deki ihtilalle Çarlık Rusyası yıkıldı. Komunist iktidar başa geçti. K*omunist iktidar savaşa son vermek istediğini ilan etti. Brest Litowsk Antlaşması (3 Mart 1918) imzalandı.

AMERİKA'NIN SAVAŞA GİRMESİ * Amerika Birleşik Devletleri (A.B.D.) savaşın başlarında tarafsızlığını ilan etmişti. *Ancak Alman denizaltıları, A.B.D.'nin İtilaf Devletleri'ne silah sattığı gerekçesiyle, A.B.D.'ye ait ticaret gemilerini batırmaya başladı. *2 Nisan 1917'de A.B.D. Almanya'ya savaş ilan etti. *A.B.D. Nisan 1918'de Avrupa'ya asker çıkarttı<



alıntı