Uzay Çöplüğü

Uzay Çöplüğü

Düşen uydular uzay çöplüğü olarak anılan bir konunun parçası. Dünya çevresindeki yakın uzay, uydular ve diğer insan yapısı nesnelerle kalabalıklaştıkça uydu çarpışmaları önemli bir sorun olarak ortaya çıkmakta. Sorun aslında yalnız uzay ajanslarını ve uydu işletenleri değil hizmetin aksamasıyla hepimizi ilgilendiriyor.

Şu sıralarda Dünya çevresinde dönüp duran, ve boyu birkaç santimetreden büyük en az 22 000 parça var. ABD Uzay İzleme Ağı (Space Surveillance Network) kendisine verilen görev gereği, boyu 10 cm üzerinde Dünya’ya yakın bir mesafede dönüp duran bu cisimleri izliyor.

Bu cisimlerin yaklaşık sadece 1000 kadarı çalışan uydu. Diğerleri artık görevi sona ermiş uydular, roket parçaları, deneylerden arta kalan ve uydu çarpışmalarından doğan parçalar. Bunların arasında atmosfere girip düşmeden önce astronotların elinden yanlışlıkla kaçan bir çekiç ve bir eldiven de vardı. Boyu 10 cm’den küçük ve izlenemeyen parçaların sayısı milyonlarla tahmin ediliyor.

Uzay çöplüğünü oluşturan parçaların büyük bir çoğunluğu alçak Dünya yörüngesi (Low Earth Orbit, LEO) denen yaklaşık 1500 km yüksekliğin altında. En yoğun ve sorunlu bölge de 800-850 km arası. LEO yörüngelerde uyduların hızları saniyede 7-8 km, veya saatte yaklaşık 25 000 -30 000 km kadar. Bu hızlarda iki cismin değişik açılarda da olsa çarpışmaları her uyduyu parça parça yapmak için bol bol yeterli.

Şimdiye kadar kayda geçmiş 3 yapay uzay nesnesi çarpışması bulunuyor. Bunlardan ilki 1991’de bir Rus uydusundan kopan  bir parçanın görevini tamamlamış başka bir Rus uydusuna çarpmasıdır. 2005’teki çarpışma ABD ve Çin’e ait iki füze parçasının çarpışmalarıdır ve harhangi bir zarar söz konusu değildir. 1996’daki çarpışmada ise bir Arien füzesi, Fransız uydusu Cerise’e çarparak onu işlevsiz kılmıştır.

Çarpışmadan doğan ciddi bir uydu kaybı, 2009’da bir ABD uydusu olan Iridium 33’ün bir Rus uydusu Kosmos 2251’in Sibirya üzerinde 789 km yükseklikte çarpışması olmuştur. İki uydunun birbirlerine saniyede 11,5 km hızla çarpması sonucunda uzay çöplüğüne 1700 kadar parça katılmış.

Uzay çöplüğü sorunu gittikçe büyümekte, ancak bilinen bir çare yok. Uydu çarpışması ve uydu düşmesi riskleri ile yaşamaya devam edeceğiz ve bunu teknolojik gelişmenin bir bedeli olarak göreceğiz.