OSMANLIDA ACI REÇETELER :KARDEŞ KATLİ

Saltanatın Acı Reçetesi: Kardeş Katli

 

Osmanlı Devleti, kuruluşundan itibaren merkeziyetçi bir anlayışa sahip olmuştur. Bu nedenledir ki hiçbir ayrılıkçı güç odağını, hanedan içinde dahi olsa kabul etmez. Ayrıca bir veraset kanunu olmadığı için kimin hükümdar olacağı belli değildir. Eski Türk devlet anlayışına göre devlet, kardeşler arasında bölünürdü. Osmanlılarda da ilk önce bu anlayışa yönelmişti.

Osman Bey öldüğünde oğlu Orhan Bey, kardeşi Alaeddin Bey'e ülkenin ortak bir biçimde yönetilmesini teklif etmişti. Alaeddin Bey ise Osmanlılarda saltanat anlayışının temelini atacak olan şu sözleri sarf ederek yönetimi kardeşi Orhan'a teslim etmiştir: " Bir sürüye bir çoban, bir devlete bir baş gerek".

“Sığar bir kilim içine on gedâ,
Bir iklime sığamaz iki padişâ”
Kemalpaşazâde

Bu anlayış artık hanedanda ikinci bir gücün yer alamayacağı anlamına geliyordu. Orhan Bey'den sonra I.Murad, saltanat davasına girişen kardeşleri İbrahim ve Halil Beyleri öldürterek Osmanlı Hanedanı'nda ilk kardeş katlini gerçekleştirdi. Ayrıca Bizans ile işbirliği yapan oğlu Savcı Bey'i de öldürttü. I.Murad'dan sonra Yıldırım Bayezid, başkaldırma ihtimaline karşı askeri gücü bulunan kardeşi Yakub Bey'i ortadan kaldırttı.

“Kadimden töredir kardeşe kıymak
Atayı anayı gussalı komak.”
Aşıkpaşazâde

Kardeş katli devletin gidişatını sağlayan bir uygulama olduğundan Fatih Sultan Mehmed tarafından kanunlaştırıldı. Hanedandaki belirsizlik ortadan kaldırılıp gidişat yoluna koyuldu. Fatih, kanunnamesinde şöyle diyordu:

“Evladımdan her kimesne (kime) saltanat müyesser (nasip) ola, karındaşların nizam-ı alem (dünyanın düzeni) için katl etmek münasiptir (uygundur). Ekser-i ulema (alimlerin geneli) dahi tecviz vermiştir (caiz görmüş,onaylamıştır). Anınla amil olalar (böyle uygulasınlar).”

Şehzade Mustafa'nın öldürülmesi tasviri

Bu kanundan sonra II.Bayezid Cem'in oğullarını, Yavuz Sultan Selim şehzade Ahmed, Korkut ve evlatlarını, Kanuni kendi oğullarını, III.Mehmed, III.Murad, IV.Mehmed ve IV. Murad kardeşlerini hep bu kanuna dayanarak ortadan kaldırmışlardır.

İslamiyet öncesindeki Türk devletleri kardeşler arasında bölündüğünden düşmanları için kolay birer av olmuşlardı. Devlet içinde karışıklık çıkartmak düşmanlar için kolaydı. Ancak bu sistem ile birlikte bir kardeş öldürülerek onun, etrafında diğer Müslümanlardan asker toplayıp iç savaş çıkartması ve böylece binlerce Müslümanın kanının dökülmesi önlenmiş oluyordu. Düşmanlara kolay bir lokma olmamak için getirilen kardeş katli sistemi, aslında ülkenin bütünlüğünü kardeşlerinin kanına tercih eden Osmanlı padişahları için bir fedakarlık göstergesidir. Devletin varlığı ve birliği için kardeş katli Osmanlılar için kaçınılmaz bir çare, bunu kanun haline getiren Fatih Kanunnamesi de acı bir reçetedir