ESKİ MEDENİYETLERİ TANIYORMUSUNUZ ?

Eski Medeniyetler

HİTİTLER

M.Ö.2000 yılı başlarında Anadolu'ya gelen hititler,Orta Anadolu'da Kızılırmak kıvrımı içine yerleştiler.Kafkaslar üzerinden geldikleri tahmin edilmektedir.Anadolu'da ilk siyasî birlik Hititler tarafından kurulmuştur.

Hititler,M.Ö.1700 yıllarında Hattuşaş başkent olmak üzere bir devlet kurdular.kurucusu; I.Hattuşili'dir.M.Ö.1400 yılı başlarında II.Tuthalıya'nın başa geçmesiyle Hitit tarihinde imparatorluk dönemi başlamış oldu.Bu dönemin en önemli olayı,Hitiler ile Mısırlılar arasında olan "KADEŞ SAVAŞI" dır.Sebebi; her iki devletin de Kuzey Suriye'yi kendi topraklarına katmak istemesidir.M.Ö.1296'da başlayan savaş, M.Ö.1280'de imzalanan "KADEŞ ANTLAŞMASI" ile sona ermiştir.Hitit Devleti batıdan gelen "Deniz Kavimleri Göçü" sonunda yıkıldı.

Hititlerde halk birtakım sınıflaraayrılmıştı.BUNLAR;Soylular,Rahipler, Özgürler(tüccarlar ve köylüler) ve köleler.Hititlerde sosyal sınıflar düzeni çok katı değildi.Bu alanda en katı uygulama HİNT toplumunda görülmekteydi. (Kast Örgütü)

NAM-RA: Fethedilen topraklardan ganimet olarak getirilen insanlar.

Hitiler de köle sınıfından bir erkek; "KUŞATA" denilen başlık parasını vermek suretiyle özgür olabilirdi.

Hititler de evlât edinme geleneği vardı.

Hitit yasaları Mezopotamya yasaları gibi katı değildi.

· Mülkiyet hakkı vardı.(Anadolu'da Hititlerden öncede vardı)

· Mirasta eşitlik.(Kadının da hakları vardı)

· Kısasa kısas yok.

· Kan gütme geleneği serbest bırakılmıştı.(Hitit yasalarının aksak yönüdür) FRİGLER

M.Ö. 800 yıllarında İç Anadolu'da bir devlet kurdular.Başkentleri Gordion şehriydi.Frigler,kral Midas döneminde bütün Orta Anadolu'ya egemen oldular.Frig devletine Kimmerler son verdiler. (Tapates;Frig halılarıdır. Fabl (hayvan öyküleri) Friglerden günümüze gelmiştir)

LİDYALILAR

Batı Anadolu'da,Gediz ve Menderes nehirleri arasındaki bölgeye, İlk Çağda Lidya,bu bölgede yaşayanlara da Lidyalılar denirdi.Önce Hititlerin daha sonra da Friglerin egemenliği altında yaşadılar.Lidya Devleti'ni Giges adlı bir kral kurdu. Başkenti Sard'dı.İlk parayı M.Ö.700'lerde Lidyalılar kullanmaya başladılar.M.Ö. 546'da Persler sona erdirdiler. (Ezop Masalları,Lidyalılar dönemine aittir.)

İYONLAR

İlk Çağ'da İzmir Körfezinden Güllük Körfezine kadar uzanan Batı Anadolu kıyılarına;İyonya, burada yaşayanlara da;İyonlar denirdi.Ön Asya ticaret yollarının sona erdiği bu topraklarda İyonlar,kısa zamanda ileri medeniyetler meydana getirdiler.İyonlar ayrı ayrı şehir devletleri halinde yaşamış,siyasî yönden birlik kurmamışlardır.Önemli İyon şehirleri; Milet,Efes,Foça,İzmir'di.Uzun süre bağımsız yaşadılar.Ancak,daha sonra Lidyalıların egemenliği altına girdiler.Sonra da Pers İmparatorluğu'na bağlandılar.

URARTULAR

M.Ö.IX. yüzyılda Doğu Anadolu'da,Van Gölü çevresinde kurulan Urartu devletinin başkenti;Tuşpa(Van) idi.Urartular;Anadolu'yu,siyasî ve kültürel yönlerden Asur egemenliğine karşı korumaları açısından önem taşırlar.M.Ö.600'de Medler tarafından ortadan kaldırılmıştır.

KÜLTÜR VE MEDENİYET

a) Devlet Yönetimi: Hitit devletinin başında "BÜYÜK KRAL" ünvanını taşıyan bir hükümdar bulunurdu.Kral,aynı zaamanda başkomutan,başrahip ve başyargıçtı.İlk zamanlar kralın yetkileri "PANKUŞ" denilen bir meclis tarafından sınırlandırılmıştı.Kraldan sonra en yetkili kişi "TAVANANNA" denilen kraliçeydi.Dinî törenlere ve bayramlara başkanlık eder,kral savaşa gittiğinde ülkeyi yönetirdi.

Hitit Devleti askerî güce dayanarak kurulmuştu.İlk zamanlarda daimî bir ordu yoktu.Eli silah tutan bütün Hititli erkekler asker sayılırdı.İmparatorluk döneminde daimî ordu kuruldu.Hitit ordusunun büyük kısmı yaya askerlerden oluşuyordu.Yaya askerlerin yanında savaş arabalarını kullanan askerlerde bulunuyordu.Arabalı askerler savaşta ok ve yay kullanırlardı.

Frigler krallıkla yönetiliyordu.Frig kralları,genellikle Gordios ve Midas adlarıyla anılırlardı.Urartular krallıkla yönetiliyordu ve krallar;ülkeyi; tanrı "HALDİ" adına yönetirlerdi.

b) Din ve İnanış: Hitit dini çok tanrılıydı.Anadolu'daki diğer kavimlerinde tanrılarını benimsemişlerdi.Bu nedenle,bu dönemde,Anadolu "Büyük Tanrı İli"olarak tanındı.İbadetin ilk şartı temizlikti.Büyük bayramlardaki dinî törenleri,krallar yönetirdi.

Frigler,ziraatçi bir kavim olduğundan dinî inanışlarında da bunun etkisi görülür.Enbüyük tanrıları;toprak ve bereket tanrıçası "KİBELE"dir.

Din konusunda büyük ülçüde Hititlerin etkisinde kalan İyonlar; tanrıların,tabiat kuvvetlerini yönettiklerine inanırlardı.

Çok tanrılı bir dine sahip olan Urartuların en büyük tanrısı; Savaş Tanrısı olan "HALDİ"idi.

Lidyalılar,din konusunda tabiat kuvvetlerine ve Artemis,Zeus,Apollo gibi Yunan tanrılarına da inanırlardı.

c) Sosyal ve İktisadî Hayat: Hitit devletinin ekonomisi tarıma ve hayvancılığa dayanıyordu.Topraklar,tanrının ve kralın malı kabul ediliyordu.Anadolu'da ilk tımar sistemini uygulayan Hititler olmuştur.

Frigler,çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşırlardı.Ülkenin başlıca zenginliği tarım olduğu için;krallar,tarımın gelişmesine çaba harcamışlardır.

Ticarete büyük önem veren Lidyalılar;bu amaçla,Efes'ten başlayarak, Mezopotamya'ya kadar uzanan ünlü "KRAL YOLU"nu yaptılar.

İyonlar denizci bir milletti.Akdeniz,Ege ve Karadeniz kıyılarında birçok ticaret kolonileri kurmuşlardır.

d) Yazı,Dil ve Edebiyat: Hititler 2 çeşit yazı kullanmışlardır.Bunlardan biri Sümerlerden aldıkları "ÇİVİ YAZISI",diğeri ise kendi buluşları olan "HİYEROGLİF"idi.Hint-Avrupa dillerinden bir dil konuşuyorlardı.Tarih yazıcılığına büyük önem verilmiştir.Bu nedenle;tarihî olaylar her yıl kaydedilerek yıllıklar (anal) meydana getirilmiştir.

Fenike Alfabesini batıya aktaran İyonlar olmuştur.İyon Edebiyatının en önemli eserleri;"HOMEROUS"un "İLYADA" ve "ODİSE" destanlarıdır.

Urartular,çivi yazısının yanı sıra,kendi buluşları olan hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.

e) Bilim ve Sanat: Medeniyette her yönden ileri giden İyonlar,özellikle özgür düşüncenin ve pozitif ilimlerin öncüsü olmaları yönünden önem taşırlar.Felsefe,matematik ve tıp bilimlerinin temelleri İyonya'da atılmıştır.Matematikte,"TALES" ve "PİSAGOR", felsefede;"DİYOJEN", tıp alanında"HİPOKRAT" ünlü isimlerdir.

Hitit sanatı,Mezopotamya sanatının etkisinde gelişmiştir.Heykelcilik ve kabartmacılık,gelişen başlıca sanatlar olmuştur.,

Friglerde,dokumacılık ve maden işçiliği ileriydi.Sanat alanında gelişmiş olup,en ünlü eserleri MİDAS MEZARIdır.

Lidyalılar,dokumacılık,çömlekçilik,dericilik ve madencilikte oldukça ilerlemişlerdi.

İyonlar,sanat alanında özellikle mimarlıkta büyük gelişme gösterdiler.Efes ve Milet'te bulunan saraylar ve tapınaklar İyon sanatının gelişmiş bir sanat olduğunu gösteriyor.

Asurlular sanat alanında maden işlemeciliği ve su mimarisinde gelişme göstermişlerdir.

f) Hukuk: Hitit hukuku, dinî anlayışla ilgiliydi.Güneş Tanrıçası "ARİNNA",adaletin koruyucusu sayılırdı.Hititler kanunlarını Mezopotamya'dan almakla beraber, ilâveler ve düzreltmeler yaptılar.Medenî hukuk ve ceza hukuku büyük gelişme gösterdi.

Ölüm cezası yalnız büyük suçlar için konulmuştu.Kralın buyrıklarına karşı gelmek, devlete baş kaldırmak en ağır suç sayılırdı ve cezası ölümdü.

PERSLER

Persler İlkçağ'da İran'da bir devlet kurdular.Hemen hemen bütün Anadolu'yu egemenlikleri altına aldılar.Hititler'den sonraa Anadolu'nun büyük bir kısmını ilk kez bir yönetim altında birleştirdiler.Anadolu, satraplıklara (eyaletlere)ayrılarak yönetildi.Onların zamanında;ticaret hayatı gelişti.Pers egemenliği Büyük İskender tarafından yıkılınca Anadolu'nun büyük bölümünde "HELLENİSTİK DÖNEM" denilen yeni bir dönem başladı.

BÜYÜK İSKENDER

Makedonyalı Büyük İskender, Pers egemenliğine son verdikten sonra, Doğuya doğru ilerleyişini sürdürdü ve Hindistana kadar ulaştı.Geri dönüşünde Babil'de öldü.Büyük İskender'in seferleri sırasında eski Yunan medeniyeti ile Doğu medeniyetleri birbirini etkiledi.Bu karşolıklı etkilenme sonucunda ortaya çıkan medeniyete "HELLENİSTİK MEDENİYET"adı verilir.Bu dönem medeniyetinde özellikle çeşitli bilim dallarında büyük gelişmeler oldu.

Büyük İskender'in amacı; bir dünya devleti kurmaktı.ölümüyle devlet parçalandı.Anadolu'da "Selevkoslar Devleti" kuruldu.Bu devlette kendi arasında "Bitinya Krallığı" "Bergama Krallığı" Kapadokya Krallığı" ve "Pontus Krallığına ayrıldı.

Mısır'daki İskenderiye şehri B.İskender'in Mısır'ı Pers istilâsından kurtarmak için savaştığı Mısır kentinin savaşta büyük ölçüde silinmesi ile B.İskender'in direktifiyle kurulmuştur.Bundan dolayı onun adını taşır.

MEZOPOTAMYA MEDENİYETİ

Mezopotamya; "iki ırmak arasındaki ülke" anlamına gelir.Coğrafî bir böle olarak Anadolu'nun günedoğusundan BasraKörfezi'ne kadar uzanan Dicle ve Fırat ırmakları arasındaki topraklar Mezopotamya'yı meydana getirir.İlk Çağ'ın en eski ve en önemli medeniyetlerinden biridir. Toraklarının verimli,ikliminin yaşamaya uygun olması sebebiyle,dışardan birçok kavim buraya gelip yerleşmiştir.

Mezopotamya'da kurulan devletler;

· Sümerler

· Akadlar (Sümeler hariç

· Elâmlar diğerleri

· Babiller Sami ırkındandır)

· Asurlar

SÜMERLER

Nereden geldikleri konusunda kesin bir bilgi bulunmamakla beraber, Türkçeya benzer bir dile sahip olmaları Orta Asya'dan gelmiş olabileceklerini düşündürmektedir.İlk önce şehir devletleri şeklinde teşkilâtlandılar.Ur,Uruk,kiş,Eridu,Lagaş önemli Sümer devletleriydi.

Sümerler,kültür ve medeniyet yönlerinden diğer Mezopotamya devletlerini büyük ölçüde etkilediler.Uruk kralı LUGALZAGİZİ Sümer şehir devletlerini bir yönetim altında topladı.Akadlar Sümerler'i egemenlikleri altına aldılar.

AKADLAR

Arabistan'dan çıkan Akadlar,Fırat nehri boylarına yerleştiler.Sümer egemenliğine son veren SARGON,Akad Krallığını kurdu.GUTİLER so verdiler.

Sümerler,Gutiler'in hâkimiyetine son vererek yeni bir yükseliş devri başlattılar.Sümerler'in siyasî varlıklarına kesin olarak Elâmlılar son verdi.

ELÂMLILAR

Mezopotamya'nın güneydoğusunda yaşıyorlardı.Merkezleri SUS şehriydi.

Sus şehri prensi,diğer şehirleri egemenliği altına alarak bir krallık kurdu. Asurlular tarafından ortadan kaldırıldılar.

BABİLLİLER

Siyasî tarihleri; I.Babil Devleti ve II.Babil Devleti olmak üzere 2'ye ayrılır.

I.Babil Devleti: Samiler'in bir kolu olan Aurrular tarafından kuruldu.En güçlü dönemini Hamurrabi zamanında yaşadı.Hititler son verdi.

II.Babil Devleti: Babil uzun yıllar asurlular'ın egemenliği altında yaşadı.Asur Devleti'nin yıkılmasından sonra kurulan II.Babil Devleti'ne Persler son verdi.

ASURLULAR

Yukarı Mezopotamya'da yaşayan Asurlular Sami ırkındandılar.Daha tüccar bir topluluk görünümündeydiler.Mezopotamya ile Anadolu arasındaki ticareti yürüyürlerdi.Anadolu'da birçok ticaret kolonileri kurdular.Bunların en büyüğü Kültepe'dir.Kral Asurbanipal zamanında en güçlü dönemlerini yaşadılar.Medler ve Babilliler birleşerek son verdiler.

MEZOPOTAMYA KÜLTÜR VE MEDENİYETİ

a) Devlet Yönetimi: Sümerler'in ilk zamanlarında her şehir ayrı bir devletti.Bu devletleri, ensi ya da patesi denilen rahip krallar yönetiyordu. Patesilerden biri çevresindeki şehirlere egemen olursa lugal ünvanını alırdı.Eğer bir lugal,bütün Sümer ülkesine egemen olursa kendisine lugal kalma denirdi.

Bbil ve Asur devletleriyse birer askerî imparatorluk olup,mutlak bir monarşiyle yönetiliyorlardı.

b) Ordu: Mezopotamya zengin ve uygarlıkta ileri olduklarından,sürekli olarak çevrelerindeki kavimlerin saldırılarına uğruyorlardı.Bu nedenle güçlü bir orduya sahip olma gereksinimi duydular.Sümerlerde her erkek asker sayılırdı.Ordunu bir kısmı yaya,diğer kısmı savaş arabalarını kullanan süvarilerden oluşuyordu.Atlı birlikleri ilk kullananlar ASURLULAR oldu.

c) Hukuk: Hukuk fikrini ilk geliştiren Sümerler olmuştur.Lagaş Kralı Urukagina, tarihte bilinen ilk yazılı kanuları yaptı.Sümer kanunlaının özelliği; cezaların daha hafif olması ve genellikle para cezası uygulanmasıydı.

Mezopotamya'da hukuk alanında en geniş kuralları çıkaran,Babil Kralı Hamurrabi oldu.Mezopotamya yasaları Anadolu yasalarından daha katı idi.

Hamurrabi kanunları Sümer kanunlarına göre daha sertti.

· Kölelik kurumu çok katı idi.

· Kölelerin hiçbir hukuku olmadığı gibi alınıp-satılırdı.

· Kısasa kısas vardı.

· Tüm Sami yasalarında olduğu gibi; tapınaktan ürün çalmanın,çocuk

çalmanın,yalancı şahitliğin,hırsızlığın cezası ölümdü.

c) Din ve İnanış: Sümer dini çok tanrılıydı.Sümerler,Tanrıları çoğunlukla insan şeklinde düşünmüşlerdi.İnsanlarla aralarındaki fark;insanların ölmesi, Tanrıların ölmemesiydi.Mezopotamya'da tapınaklara ziggurat denirdi. Mezopotamya devletleri dil konusunda Sümerlerin etkisinde kalmışlardır.

d) Sosyal ve İktisadî Hayat: Mezopotamya devletlerşinde krallar ve rahipler en üst sınıfı oluştururlar.Bunların dışında kalan halk 3 sınıfa ayrılır.

1) Soylular: Geniş topraklara sahip olup,savaşta kralın yanında yer alırlardı.

2) Hürler: Askerler,köylüler ve zaanatkârlar grubu.Vergi verir,askerlik yapar,tapınak yapımı ve kanal açılması gibi işlerde çalışırlardı.

3) Köleler: Savaşlarda esir alınan ya da parayla satılan kişilerdi.Hiçbir özellikleri yotu.Sahiplerinin malı sayılırlardı.

Topraklarının verimli olması sebebiyle halkın çoğu çiftçilikle uğraşırdı. Tarımın yanı sıra hayvancılık da gelişmişti.Mezopotamya'da yün ve keten dokumacılığı da ileriydi.

Sümerler,yicaret yollarında güvenliğin sağlnmasına önem vermişlerdi. Asurlular,çeşitli yerlerde ve özellikle de Anadolu'da birçok ticaret kolonileri kurdular.

e) Yazı, Dil ve Edebiyat: M.Ö. 4000-3500 yılları arasında Sümerler,yazıyı bularak,gerçek anlamda uygarlığın temelini attılar.Başlangıçta düşüncelerini resimlerle anlattılar,zamanla bu resimleri düz çizgilere ve daha sonra da çivi yazısına dönüştürdüler.Bu yazılar üç köşeli bir kalemle kil tabletler üzerine yazıldığı için,yazıların bir yanı ince,diğer yanı kalın bir şekil alarak çiviye benzediğinden,bu yazıya "çivi yazısı" denmiştir.

Sümer dili,Türkçenin de içinde yer aldığıAsya kökenli diller grubuna dahildir.Edebiyat daha çok dinî ağırlıkta olup,efsaneler ve destanlar önemli yer tutar.Gılgamış,Tufan ve Yaradılış destanları önemlidir.

f) Bilim ve Sanat: Mezopotamya'da astronomi,matematik ve tıp alanlarında önemli gelişmeler olmuştur.Gökteki yıldızları izleyen Sümerler, burçları bulmuş,bir yılı 360 gün olarak hesaplamışlardır.Haftayı 7 gün,bir yılı 12 ay olarak kabul etmişlerdir.

Sümerler,aritmetik ve geometrinin temellerini atmışlar,çarpma ve bölme işlemlerini kolaylaştırmak için cetveller hazırlamışlardır.

Uzunluk,alan,ağırlık ve hacim ölçülerini bulan ve dairenin çevresini 360 dereceye bölen de Sümerlerdir.

Mezopotamya mimarîsinde saraylar ve tapınaklar önde gelir.Sümer mimarîsinin en önemli eserleri; çok kqatlı ve kule şeklindeki zigguratlardır. Yapılarında malzeme olarak daha çok kerpiç ve tuğla kullanılmıştır.Bunun sebebi;Aşağı Mezopotamya'da taşın az bulunmasıydı.

Heykel ve kabartma,gelişme gösteren diğer sanat dalları olmuştur.

Babil Kulesi ve Dünyanın Yedi Harikası'ndan biri sayılan Babil Asma Bahçeleri,Mezopotamya sanatının en önemli eserleridir. 
                                                                                                                              tarihce.blogcu.com