Mevsimsel Depresyon - Kış Depresyonu

Mevsimsel Depresyon - Kış Depresyonu

Mevsimsel Depresyon

Mevsimsel Depresyon Nedir?

Kış Depresyonu, Mevsimsel Afektif Bozukluk ya da Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu olarak da bilinen bu rahatsızlık her yıl sonbahar ve kış aylarında günlerin kısalmasıyla ortaya çıkan bir depresyon biçimidir. Genellikle ilkbahar ve yaz aylarında günlerin uzamaya başlamasıyla birlikte mevsimsel depresyonu olan hastaların şikayetlerinde iyileşme görülür. Ancak bazen ilkbahar ve yaz mevsiminde oluşan bir tipi de bulunmaktadır.

Mevsimsel Depresyon Kimlerde Görülür?

Mevsimsel depresyonun toplumda % 5 - 6 oranında bir sıklıkta görüldüğü tahmin edilmektedir ve bu oran yaşanılan bölgenin ekvatora uzaklığı arttıkça yükselmektedir. Her yaştan insanda mevsimsel depresyon görülebilmekle birlikte ilk şikayetlerin ortaya çıkma yaşı ortalama 22- 23 tür ve diğer depresyon biçimleri gibi kadınlarda erkeklere oranla yaklaşık 4 kat daha sık görülür. Ailesinde veya yakın akrabalarında depresyon hikayesi bulunan kişilerde olma ihtimali yüksektir. Ayrıca kişisel biyolojik yapı, beyin kimyası, aile geçmişi, çevresel etkiler ve hayat tecrübesine bağlı olarak bazı belirli kişiler diğer depresif hastalıklara olduğu gibi mevsimsel depresyona da daha kolay yakalanabilirler. Bunun yanısıra klinik olarak depresyon veya bipolar bozukluğu olan kişilerde depresyon şikayetleri mevsimsel olarak daha da kötüleşebilir.

Mevsimsel Depresyonun Sebepleri Nelerdir?

Neden ve nasıl olduğu henüz kesin olarak bilinmese de uzmanlar mevsimsel depresyonun, beyinin sonbahar ve kış aylarında günışığının azalmasına verdiği tepki ile tetiklendiğini düşünmektedirler. Beyinde bulunan iki özel kimyasal madde olan Serotonin ve Melatonin'in düzeylerindeki değişikliklerin mevsimsel depresyonla bağlantısı olduğuna inanılmaktadır. Bu iki kimyasal madde insanda uyku ve uyanıklık döngüsünün, enerjisinin ve ruh halinin düzenlenmesinde rol oynarlar. Sonbahar ve kış aylarındaki günlerde kısalma, günışığında azalma ve uzun karanlık saatler melatonin düzeylerinde artışa ve serotonin düzeylerinde azalmaya sebep olabilir ve bu da depresyonun oluşması için gereken biyolojik şartları yaratabilir.

Melatonin uykuyla bağlantılı doğal bir hormondur. Karanlıkta veya gündüzler kısaldığında vücut büyük miktarlarda melatonin üretir ve bu yüksek düzeydeki melatonin insanda uykuya meyil, rehavet ve uyuşukluğa neden olur.

Beyindeki kimyasal bir madde (nörotransmiter) olan serotonin insanın ruh halini keyfini etkiler. Güneş ışığına maruz kalındığında serotonin üretimi artar. Sonbahar ve kış aylarında günler kısaldığında ve karanlıkta azalabilir. Serotonin düzeyindeki düşüklüğün depresyonla ilişkili olduğu düşünülmektedir ve serotoninin artışı depresyonla mücadele etmeye yardımcı olmaktadır.

Mevsimsel Depresyonun Semptomları Nelerdir?

Depresyona ait aşağıdaki bulgulardan bazıları veya hepsi görülebilir.

Sonbahar ve kış aylarında görülen semptomlar:

- Depresyon, üzüntülü hassas ve asabi olma hali,

- Umutsuzluk, ağlama krizleri

- Anksiyete,

- Enerji eksikliği veya yokluğu, yorgunluk, halsizlik

- Kollarda veya bacaklarda kurşun gibi ağırlaşma,

- Sosyal hayattan kendini geri çekme,

- Aşırı uyku,

- Önceleri zevk alınan şeylerden artık zevk alamama,

- İştah ve yeme değişiklikleri, özellikle karbonhidratlı gıdalara aşırı istek ve düşkünlük,

- Kilo alma, aşırı yemeye bağlı,

- Konsantrasyon zorluğu, okul ve iş hayatında performans düşüklüğü,

- Cinsel isteksizlik.

İlkbahar ve yaz aylarında görülen mevsimsel depresyonda (yaz depresyonu) ise aşağıdaki bulgular görülebilir:

- Anksiyete,

- Uyku sorunları, insomnia (uykusuzluk),

- Asabilik,

- Ajitasyon,

- İştah kaybı,

- Kilo kaybı,

- Cinsel dürtüde artış.

Diğer depresyon biçimlerinde olduğu gibi mevsimsel depresyonun semptomları da hafif, orta ve ağır derecede veya aralarda bir yerde olabilir.Hafif semptomlar insanın günlük yaşantısını sürdürme becerilerini daha az etkilemesine rağmen ağır derecede olan semptomlar daha çok engeller. Ağır vakalarda mevsimsel depresyon madde bağımlılıklarına ve intihar düşüncelerine sebep olabilir.

Mevsimsel depresyonu diğer depresyon biçimlerinden ayıran farklılık semptomların (en az iki yıl arka arkaya) mevsim içinde yalnızca birkaç ay sürmesi, diğer mevsimlerde olmamasıdır.

Bipolar Bozuklukta Mevsimsel Değişiklikler:

Bipolar bozukluğu olan bazı kişilerde ilkbahar ve yaz ayları mani semptomlarını veya hipomani denilen daha hafif bir mani formuna neden olabilir. Bu “Reverse Seasonal Affectif Disorder” yani zıt mevsimsel depresyon olarak bilinmektedir ve bulguları şunları içermektedir:

- Sürekli keyifli ruh hali,

- Hiperaktivite,

- Ajitasyon,

- Olaylara ve ortama uymayan orantısız ölçüsüz aşırı coşku hali,

- Hızlı düşünceler ve konuşmalar.

Mevsimsel Depresyon Nasıl Teşhis Edilir?

Mevsimsel depresyonu teşhis edebilmek için doktorunuz ya da psikiyatrsitiniz aşağıdakileri içeren detaylı bir inceleme yapar:

- Detaylı sorgulama: Düşüncelerinizde ya da davranışlarınızdaki mevsimsel değişiklikler hakkında ve ruh haliniz hakkında sorular sorar. Uyku ve yeme düzeniniz, ilişkileriniz, işiniz ve hayatınız hakkında sorular sorup psikolojik bir testten geçmenizi isteyebilir.

- Fizik muayene:Doktorunuz veya psikiyatristiniz depresyonunuzla ilişkili olabilecek altta yatan başka fiziksel sorunlar olup olmadığını anlamak için bir fizik muayeneye gerek görebilir. Bir çok diğer rahatsızlık ve hastalık iştah değişikliklerine, uyku bozukluklarına ya da aşırı yorgunluklara neden olabilir.

- Laboratuar testleri: Mevsimsel depresyonu teşhise yönelik herhangi bir laboratuar testi bulunmamaktadır. Ancak doktorunuz depresyona neden olabilecek ya da bulguların şiddetini arttırabilecek başka bir fiziksel rahatsızlıktan şüphelenirse altta yatan olası sorunları tespit edebilmek için sizden kan testleri ya da başka testler isteyebilir.Yorgunluk, halsizlik ve enerji düşüklüğü hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması), hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) ya da infeksiyoz mononükleoz (viral hastalık) gibi başka hastalıkların bulguları olabilir.

Mevsimsel depresyon, depresyonun veya bipolar bozukluğun bir alt formu olarak nitelendirilmektedir. Detaylı bir inceleme ve değerlendirmeye rağmen bazen psikiyatristiniz için mevsimsel depresyon tanısını koymak zor olabilir çünkü depresyonun diğer formları ve diğer ruh hastalıkları da benzer bulguları gösterebilmektedir.

Mevsimsel depresyon tanısı koyabilmek için psikiyatristlerin büyük bir kısmı aşağıdaki kriterlerin bulunup bulunmadığına bakmaktadırlar:

- En az iki yıl arka arkaya, yılın aynı zamanında depresyon ve diğer bulgulara sahip olunması,

- Depresyon dönemlerinin ardından depresyon olmayan dönemlerin gelmesi,

- Ruh halinizdeki ve davranışlarınızdaki değişiklikleri açıklayacak başka bir neden olmaması.

Mevsimsel Depresyonun Tedavisi Nedir?

Mevsimsel depresyonun tedavisinde ilaç tedavisi, psikoterapi ve ışık tedavisi kullanılabilmektedir. Eğer bipolar bozukluğunuz varsa doktorunuz ilaç tedavisi(antidepresan) ve/ veya ışık tedavisi önerirken bunların manik nöbetleri tetikleme riski potansiyeli olduğundan dikkatli davranacaktır, bu nedenle tedavinizin bir psikiyatrist tarafından düzenlemesi önemlidir.

Mevsimsel depresyon teşhisi konulduktan sonra psikiyatristiniz size aşağıdaki tedavilerden biri veya birkaçını önerebilir:

- İlaç tedavisi: Mevsimsel depresyonu olan bazı hastalar özellikle de semptomları ağır olanlar antidepresan ilaçlardan çok fayda görmektedirler. Antidepresan ilaçlar beyindeki, ruh halini ve enerjiyi düzenleyen serotonin ve diğer nörotransmitterlerin dengelerinin düzeltilmesine katkıda bulunmaktadırlar. Bu ilaçlar psikiyatristiniz tarafından yazılmalı ve izlenmelidir. Doktorunuz antidepresan tedavisine her seneki tipik şikayetleriniz ortaya çıkmadan başlamanızı ve semptomlarınız geçse de tedavinize bir süre daha devam etmenizi önerebilir. Unutmayınız ki antidepresan ilaçlardan tam fayda görebilmek için birkaç hafta geçmesi gerekebilir. Ayrıca buna ilaveten size en faydalı olabilecek ve en az yan etkisi olacak bir ilacı bulabilmek için değişik ilaçları denemeniz gerekebilir.

- Psikoterapi: Psikoterapi hastaların kendilerini kötü hissetmelerine neden olan olumsuz düşünce ve duygular üzerinde odaklanarak bunları öğrenmelerine, tanımalarına, anlamalarına ve değiştirebilmelerine yardımcı olur ve gelecekteki mevsimsel depresyon nöbetlerini engelleyebilmelerine ya da minimize edebilmelerine katkıda bulunur. Aynı zamanda sıklıkla depresyonla birlikte gelen tecrit olma ya da kendini yalnız hissetme duygusunu yenmelerine yardımcı olur. Hastalar mevsimsel depresyon ile başa çıkmanın sağlıklı yollarını öğrenirler.

- Fototerapi (ışık terapisi): Mevsimsel depresyonun semptomlarını karanlık veya ışık azlığı tetiklediği için ve alınan ışık miktarı arttırılınca semptomlar azaldığı ya da iyileştiği için tedavide kış aylarında daha fazla ışık tedavisi önerilmektedir. Semptomları hafif olan kişilerde açık havada dolaşmak, bazen egzersizler yapmak, fırsat buldukça yürüyüş yapmak yeterli olabilmektedir.

Günışığı Tedavisi Floresan Işık Kaynağı Tedavisi
Fototerapide günışığını taklit eden özel ışık kaynakları kullanılmaktadır ve günde yaklaşık 30-40 dakika bu ışığın önünde oturulur. Semptomlar bazı hastalarda birkaç gün içinde diğerlerinde de birkaç hafta içinde iyileşebilmektedir.

Doktorlar ışık tedavisine devam etmeyi genellikle dışarıda güneş ışığı yeterli derecede oluncaya kadar tavsiye etmektedirler. Diğer tüm tedaviler gibi ışık tedavisi de bir doktorun gözetiminde yapılmalıdır. Özellikle başka tip bir depresyon hastalığı olanlar, ışığa hassas cildi olanlar veya ışıktan zarar görebilecek bir göz rahatsızlığı olanlar için bu çok önemlidir. Bu ışık kaynakları zararlı UV ışınları filtreleyebilmelidir. Bronzlaşma sistemleri bu amaçla kullanılmamalıdır.

Depresyonun her formu ciddi olabilir. Eğer herhangi bir şekilde depresyon bulgularınız olduğunu düşünüyorsanız size en iyi yardımı sağlayabilecek kişi olan bir psikiyatrist ile görüşünüz.

 

http://hulyasoylu.com/default.asp?CatId=253