CELLATLARIN MEZAR TAŞLARI NASILDIR BİLİYORMUSUNUZ ?

Cellatların mezartaşı nasıldı?

Mezarlıklar milletin tapusu. İstanbul'da yaşayanların büyük çoğunlukla önünden geçip gittikleri, milletimizin tapusu olan mezarlıklar bize ne anlatır?

Hem ölüler hem diriler için istirahatgâh yeri

Mevlevi mezartaşı

İstanbul’un hareketli bir o kadar da hararetli ve gürültülü yaşantısından bir an için çıkıp rahatlamak, biraz istirahat etmek için ne yaparsınız? Mesela şöyle tarihi bir caminin bahçesine girip mezarlarla hasbihal etmeye ne dersiniz! Ölümün, manevi istirahat yerleri olan mezarlıklar dışarıdaki gürültünün içeriye girmesine müsaade etmezler sanki. İnsan bütün dertlerini unutur mezarlıkta. Onlar bize şunu söylerler: “Biz de sizin gibiydik. Siz de bizim gibi olacaksınız.” Dünyanın geçici, öbür âlemin bâki olduğunu hatırlatırlar.
Milletin tapusu
Mezarlıklar bir milletin tapusudur. Haberleri yakından takip edenler bilirler ki İsrail sadece Filistinlileri öldürmekle ya da onların yaşam alanlarına zarar vermekle kalmıyor aynı zamanda Filistin’deki mezarlıkları -özellikle de tarihi mezarlıkları- yok edip üzerlerine yeni yapılar inşa ediyor. Düşündünüz mü İsrail, mezarlıklardan ne ister? Filistin’in tapusunu yok etmeye çalışıyor ki belli bir zaman geçtikten sonra “burada Müslümanlar hiç yaşamadı” diyebilmeyi planlıyorlar.
Heykel sanatı örnekleri
İslamda heykel sanatı yok diyenler yanılıyorlar. Tarihi mezar taşlarımızın her biri heykel sanatının nadide temsilcisidir. Heykel sergisi ya da açık hava müzesi gezmek isterseniz buyurun, yolunuzun üzerindeki bir mezarlığa.

Kallavi kavuk

Ölülerin nüfus cüzdanı
Mezar taşları, yatan kişinin cinsiyeti, sosyal hayattaki konumu ve ekonomik durumu hakkında bilgi verir. Dirilerin nüfus cüzdanları yerine ölülerin mezar taşları var. Ne yazık ki mezar taşlarının üzerindeki yazıtları Osmanlıca oldukları için okuyamıyoruz. Okuyabilenler elbette vardır ama sayılarının çok olduğunu sanmıyorum. Mezarda yatan kişi hakkında bilgiyi mezar taşının şekline, süslemesine ya da boyutuna göre anlayabiliriz. Mesela çocuk mezarlarının boyları küçüktür. Eğer mezar taşında çiçekler ya da gerdanlık ve kolye gibi semboller varsa o mezarın bir kadına ait olduğunu gösterir. Hurma ağacı varsa kişinin hacı olduğunu, boyun kısmındaki kement varsa idam edildiği anlaşılır. Erkek mezar taşları başlıklı olur ve başlıklar mezar sahibinin mesleği, bağlı olduğu tarikat hakkında bilgi verir. En sık görülen başlıklarsa sarık, kavuk ve fes şeklinde olan başlıklardır.

Kadın mezar taşı

Şekillerden bazı örnekler
Mezar taşları o kadar çok çeşitlidir ki kitaplar yazılmıştır üzerine. Burada sadece birkaç örnek vermekle yetineceğiz.
Osmanlı mezarlıklarında 17. yy sonrasında kavuklar görülür. Kallavi kavuklar, mezar sahibinin sadrazam, kubbealtı vezirleri ve kaptan-ı deryalara ait olduğunu gösterir. Katibi kavuklu mezar taşları ise yatanın, baş kapı kethüdaları (kahya), kapıkulu görevlileri ve üst düzey yeniçerilerden biri olduğunu gösterir.
Mezar taşlarında 1828 yılından itibaren ‘fes’ler görülmeye başlar. Fesin şekli mezarda yatan kişinin yaşadığı padişah dönemine göre değişir. II.Mahmud döneminde feslerin en güzel örnekleri vardır. Bu dönemde giyilen feslere "Mahmudi fes" denir. Sultan Abdülaziz döneminde, üst kısmı dar ve basık, kısa feslere Azizî fes denir. Üst kısmı alt kısmından daha dar, Azizî fese göre bir hayli yüksek fes çeşidi Sultan II. Abdülhamid döneminde kullanılmış ve bu tip fese de Hamîdî fes denmiştir. Yeniçeriler'in ortadan kaldırılmasıyla izleri mezarlıklardan da silinmiştir.

cellat mezarları

İsimsiz ve süslemesiz cellat mezarları
"Cellat" mezarları ayrı bir yerde bulunur ve ahalinin defnedildiği mezarlıklara gömülmezmiş. Beddua edilmesini engellemek için herhangi bir bilgiye de rastlanmazmış.

Yeniçeri mezar taşı

Mezar taşlarındaki tarikat simgeleri
Tarikat mensuplarının hayattayken giydiği başlık, mezar taşının üst kısmında yer alır. Mesela, Mevlevi mezar taşlarının başlık kısmı, "sikke" formu şeklindedir. Bektaşi şeyhlerinin mezar taşlarında çoğunlukla 12 yani dilimli ve 4 dilimli başlık kullanılmıştır. Kadiri mezar taşlarında 18 köşeli yıldız ile 8 yapraklı gül motifli kabartmalar vardır. Bayramilerde 6, Halvetilerde 13 dilimli başlık bulunur. "Sümbül" motifi, Halvetiliğin ve Sümbüllüye tarikatının sembolü olarak kullanılmıştır.
Genel semboller
Servi sembolünün en üst dalının eğri durması yaratanın karşısında boynu bükük kalmayı, acziyeti ifade eder. "Haşhaş bitkisi ve çam kozalakları" ebedi uykuyu ve cenneti temsil eder. Mezar taşlarındaki meyve tabağı hayat, bereket ve bolluk sembolü sayılmaktadır. 12. yüzyıldan itibaren çokça kullanılan "Lale" motifi ise Allah'ı sembolize eder.

Meryem Uçar, mezar taşlarıyla hasbihal ederek yazdı.