Kayıtlar
Çifte Minareli Medrese Hakkında Bilgi
Çifte Minareli Medrese Hakkında Bilgi
Kitabesi olmadığından ne zaman yapıldığı ve gerçek adı bilinmez. Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubad’ın kızı Hundi Hatun veya İlhanlı Hanedanı’ndan Padişah Hatun tarafından yaptırılmış olabileceği düşüncesiyle buna Hatuniye Medresesi de denmektedir. Genelde 13. yy. sonlarında yapıldığı kabul edilir. Sultan IV. Murad’ın emriyle tophane haline getirilmiştir. Bir süre de kışla olarak kullanılmıştır. 1971-1972 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce kazı ve restorasyonu yapılan medrese halen Erzurum Yakutiye Belediye Başkanlığı’nca kullanılmaktadır.
Dört eyvanlı, açık avlulu medreselerin Anadolu’daki en büyük örneğini teşkil eder. Çifte minareli taç kapısı güneyde ana eyvanla bitişen kümbetle değişik düzenlemeye sahiptir. Plandaki çarpıklık sur duvarına bitişik olmasından kaynaklanmaktadır. Cephede, taçkapı formundan başka çeşme nişleri ile yarım yuvarlak iki payanda vardır. Taçkapının iki yanında yükselen çok dilimli silindirik minareler sırlı-sırsız tuğla, pabuç kısımları ise mozaik çinilerle süslenmiştir. Şerefelerden itibaren üst kısımları yıkılmıştır. Taçkapıyı kademeli kuşaklar halinde çeviren plastik hacimli bitki süslemeleri ile kalın silmeli panoların içindeki ejder, hayat ağacı, kartal motifleri cephenin en gösterişli bölümleridir. Doğudaki tamamlanmış hayat ağacı ile kartal motiflerinin bir arma olmaktan çok, Orta Asya Türk inanışına kadar uzanan gücü ve ölümsüzlüğü dile getirdiği düşünülür.
Giriş eyvanın iki yanında kubbeyle örtülü odalar yer almaktadır. Uzun dikdörtgen avlu, değişik boyutlu sütun ve payelerle desteklenen revaklarla çevrilmiştir. Ortasında bir havuz bulunmaktadır. Revakların ortasında yer alan hücreler iki katlıdır. Küçük olan yan eyvanlar yıldız tonozlarla örtülmüştür. İç mimarî süslemelerin yarım kaldığı gözlenmektedir. Hücre kemerleri, kapı-pencere çerçeveleri ile sütunlarda görülen geometrik ve bitki örnekleri yanında ayet-hadislerden oluşan yazı kuşakları da mevcuttur.
Ana eyvanın sonunda altlı-üstlü merdivenlerle kümbetin mumyalık ve gövde kısmına geçilmektedir. İçten haçvari planlı mumyalıkta iki lahit mevcuttur. Onikigen planlı kümbet, Anadolu’daki bu tür mezar anıtların en büyüğüdür. Medresenin dışında kalan sekiz yüzde, birer atlamak suretiyle, alttan mukarnas kavsaralı ve daha büyük, üstte sade ve küçük olmak üzere sekiz pencere açılmıştır. Konik külâh, kırmızı renkli taşlarla kaplanmıştır. Tüm mimarî ihtişamına rağmen süslemeleri yarım kalmıştır.
Çifte Minareli Medrese
Erzurum’da Anadolu’nun en büyük
medreselerinden biri olan Çifte Minareli Medrese’nin kitabesi bulunmadığından
yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Bununla beraber XII.yüzyılın ortalarına
ait bir Saltuklu eserinin kalıntıları üzerine yapılmıştır. Yapının doğu
duvarının aynı zamanda kale surları oluşundan ve mimari özelliklerinden
XIII.yüzyıl sonlarında veya XIV.yüzyılın başlarında yapıldığı sanılmaktadır.
Osmanlı döneminde harap bir halde bulunan yapıyı Sultan IV.Murat (1623-l640)
onarmış ve top imalathanesi ve kışla haline getirmiştir. Sonraki yıllarda
yeniden medreseye dönüşmüş, Cumhuriyetin ilk yıllarında bir süre Erzurum
Arkeoloji Müzesi olmuştur.
Osmanlı mimarisinde açık avlulu dört eyvanlı ve iki katlı medreseler
gurubundan olan yapının iki yanında payandalar üzerinde yükselen iki minaresi
ile Anadolu Osmanlı mimarisinde önemli bir yer edinmiştir. Ön cephesiyle dikkati
çeken bu medresenin bu bölümünde cephe kompozisyonu oldukça belirgindir. Anadolu
Selçuklu Mimarisinde portallerin yan yüzleri süslenmediği halde bu yapıda
çeşitli bezemeler birbirini izlemektedir. Girişin derin nişi çeşitli
derinliklerde palmet motifli beş sıra şeritle çerçevelenmiş üzeride
mukarnaslarla tamamlanmıştır. Portalin bir bölümünü oluşturan figürlü panolar
Orta Asya Türk Kültürünün izlerini yansıtan çift başlı kartal, hayat ağacı ve
ejderlerden oluşan panolara yer verilmiştir. Ancak bunların tam olarak
bitirilemediği de gözlemlenmektedir.
Günümüzde şerefeden yukarısı yıkılmış olan minaresinin yüksekliği 26.00
m.dir. Sırlı tuğla minareler kalın yivli olup yer yer aralarına üçgen çiniler
yerleştirilmiştir. Minarelerin pabuç kısımları kare çerçeveler içerisine alınmış
ve son derece süslü daireler içerisine “Allah”, ”Muhammed” isimleri başta olmak
üzere dört halifenin isimleri yazılmıştır.
Medrese içerisine 5.20 m. derinliğinde, beşik tonoz örtülü bir dehlizden
girilmektedir. Avlu dikdörtgen planlı olup, 30.50×12.20 m. ölçüsündedir. Avlu üç
taraftan sivri kemerlerle birbirine bağlanmış on dört sütunun taşıdığı iki katlı
revaklarla çevrilmiştir. Yan kenarlarda bulunan eyvanlar çatı hizasına kadar
yükselmekte olup üst katlar ayrı ayrı merdivenlerle çıkılan enlemesine ikiye
bölünmüştür.
Medresenin alt katında yirmi,üst katta da yirmi iki olmak üzere toplam kırk
iki kapalı oda bulunmaktadır.
Girişin sağında 5.80×5.80 m. ölçüsünde üzeri kubbeli bir mescit
bulunmaktadır. Medresenin güney tarafında ana eyvanın arkasında medreseye
bitişik içten ve dıştan onikigen gövdeli, külahla örtülü bir kümbet
bulunmaktadır. Bu kümbetin kitabesi olmadığından ne zaman ve kimin için
yapıldığı anlaşılamamıştır. Kümbetin gövdesi iç içe yuvarlak kemerlerle
bezenmiştir. Ayrıca zengin bezemelerle süslenmiştir. Kümbetin üzerini örten
kubbesi de külah şeklindedir. Mumyalık kısmı haçvari planlı, çapraz tonozlu olup
üst mekan mihraplı ve içten kubbe ile örtülüdür. Burada sanduka bulunmamaktadır.
Bu nedenle de mescide çevrilmiştir.
Çifte minareli medrese kaçıncı yüzyılda
yapılmıştır
Kitabesi olmadığından ne zaman yapıldığı ve gerçek adı
bilinmez. Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubad’ın kızı Hundi Hatun veya İlhanlı
Hanedanı’ndan Padişah Hatun tarafından yaptırılmış olabileceği düşüncesiyle buna
Hatuniye Medresesi de denmektedir. Genelde 13. yy. sonlarında yapıldığı kabul
edilir. Sultan IV. Murad’ın emriyle tophane haline getirilmiştir. Bir süre de
kışla olarak kullanılmıştır. 1971-1972 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce
kazı ve restorasyonu yapılan medrese halen Erzurum Yakutiye Belediye
Başkanlığı’nca kullanılmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder