Çalgı Türleri

Çalgı Türleri

Üflemeli çalgılar
Üflemeli çalgılar bütün dünyada olduğu gibi Türk’lerde de vurmalı çalgılardan sonra gelişme göstermiştir. Üflemeli çalgılara somut ve belgesel olarak az farklılıklarla tarihte ilk kez Sümerler zamanında rastlanıyor.

Bilindiği gibi, iliksiz kaval kemiği, içi boş boynuz veya kamış parçası üflendiği zaman ses vermektedir. Üflemeli çalgılardan Türk dünyasında en yaygın ve eski çalgı değişik boy ve tipte farklı malzemeler kullanılarak yapılan kavallardır.

Kavalla ilgili pek çok hikaye ve efsane dilden dile yaşayıp gelmiştir. Bir kavalcı : “kaval cennetten çıkmış, koyun da cennetten çıkmış. Hiçbir çalgı koyunu cennetten çıkaramamış. Sonunda evliyalığa eren çobana demişler ki : şu kavalı al, hiç ardına bakmadan çala çala cennetin kapısından yürü, koyunlar ardından gelir. Çoban kavalı çalarak yürümüş, ardından bütün koyunlar sökün etmiş. Bir iki gün böylece yol almış fakat arkasına bakar bakmaz sürünün ardı o an kesilmiş. Meğer cennetin içinde bir koç kalmış, çoban bakar bakmaz cennetin kapısı kapanmış. Koç ta içerde kalmış. Eğer böyle olmasaymış koçların boynuzları gümüş olacakmış.

Türk üflemeli çalgıları söz konusu olduğunda Klasik Türk Musikisi’nde özellikle Mevlevi musikisinde çok önemli yeri olan “ney”dir. Aslı bir çeşit budaklı kamış olan basit görünüşlü “ney” in zengin bir melodi imkanı vardır. Dört parmak genişliğindeki aralıklarla dokuz kısa boğumdan meydana gelen neyler, perde delikleri ve boylarına göre , “grifit, bol aheng, davul, mansür, şah yıldız battal” gibi isimler almıştır.24 çeşit ney vardır.

Türk’lerin kullandığı ve halen kullanılmakta olan üflemeli çalgılardan biri de “zurna” dır. Hemen hemen Türkiye’nin her bölgesinde davulla birlikte çalınır. Tiz sesli olanlarına “cura zurna”, orta volümlü olanlarına “ortak zurna” kalın sesli olanlarına “baz” denir.

Türk üflemeli çalgılardan Toroslarda ve Teke bölgesinde yaygın olarak kullanılan ve dünyanın en küçük üflemeli çalgısı olan “sipsi”(çift kanı) 15-18 cm boyunda 0.5 kalınlığında kamıştan yapılır. Ucuna takılan yine kamıştan yapılmış bir ağızlıkla öttürülür.

Orta Asya ve Azerbaycan’da “balaban” adıyla tanınan Türkiye’de özellikle Erzurum bölgesinde yaygın bir çalgı olan “mey” daha çok erik ağacından yapılır.

İslamiyetten önceki dönemde belli başlı Türk çalgıları: Davul, tunçtan yapılmış kus (kos)ler, yaylı-yaysız kopuz çeşitleri, çeşitli düdükler, “sıbızgı” denilen kavallar başta gelen çalgılardı.

İlk Türk çalgılarının oluşumunda doğal çevre koşullarının ve buralarda bulunabilen maddelerin kullanıldığı görülür. Bunlar, ağaçlar, tel yapmaya elverişli mahalli bitkiler, çeşitli hayvan bağırsakları, at kuyruğu, hayvan derileri, boynuz, kuş kanadı, kaval kemikleri gibi maddelerdir.

Vurmalı çalgılar
Tüm dünyada olduğu gibi Türk çalgılarının da ilk tipleri “vurmalılar”dır. İsimlerini, çıkardıkları seslerden aldıkları tahmin edilebilir. Türk’ler tarafından yüzyıllardır kullanılan vurmalı çalgıların genel adı: nakkare ve tabl idi. Mevlevilerin kutsal çalgısı kudum’e Mevlana zamanında ender rastlanır. Vurmalı çalgı olarak def’in yanı sıra iki çanaktan meydana gelen ve üzeri deve derisi ile kaplanan “kudüm”e ihtiyaç duyulduğu bazı kaynaklarda da bu çalgının Mevlana tarafından bulunduğu ifade edilmektedir.

Türk’lerde “tuğ” ve “davul” devletin ayrılmaz parçasıydı. Kös, 18. yy’daki orkestralarına bazı değişikliklerle ana vurmalı çalgı olarak girmiştir. İstanbul Askeri Müzesi’nde bulunan “kös” 1596 Zigetvar seferinde Kanuni’nin ordusundaki mehter takımında kullanılmış, yüksekliği 120 cm, çapı 130 cm olup bir “fil kösü”dür.

Türk’lerde çeşitli boylardaki vurmalı çalgıların isimleri şöyledir: “Kuş davulu, tabluga, demdeme, balaban, kaplan, dümbelek, darbuka, nakkare, çifte nara, tüngör şeman davulu, dembelek, cura davul, çangana, çaksın kasnak, çambara, çıbık, çöğen, def, kaba davul, kaşık v.b… gibi vurmalı çalgılar içinde kullanışındaki kolaylık, … ve ürkütücü sesi nedeniyle Türk’ler tarafından çağlar boyunca askeri amaçlarla kullanılan davulun halay benzeri oyunlarda da coşturucu olarak kullanıldığına sıklıkla rastlanmaktadır.

Telli çalgılar
Üretilen ilk telli çalgılar da “tel” yerine mahalli bitkiler, bağırsak, kıl gibi organik maddeler kullanılmıştır. Antik Çağ’da Yunan ve Roma’nın “Iyra” ve “Khtard” bunlardan geliştiği sanılan “Pandura” en önemli telli çalgılardır. Orta Asya Türk Dünyası’nda küçük armudi gövdeli, uzun saplı, büyük gövdeli kısa saplı “Kopuz”lar üretilmiştir. Tüm Dünya’da diğer tür çalgılara oranla, daha gözde çalgı türü telli çalgılardır. Türk’lerde telli çalgılar anıldığında ilk akla gelen çalgı “Kopuz” dur.

İlkel tanburdan esinlenerek yapılmış, çalgılar arasında “ud, kopuz, çöğür, bağlama” tipi çalgıları saymak mümkündür. Türk’lerde uzun saplı olarak en yaygın çalgı ailesi “Bağlama” dır.

Yaylı çalgılar
Telli çalgıların yayla çalınanlarına Türk’lerde oldukça sık rastlanmaktadır. Bunların genel adı “Iklığ, Rebab, Kemençe” dir.

Yaylı çalgıların kökenine inildiğinde Orta Çağ’dan daha gerilere gidilememektedir.
Türk ve İslam dünyasındaki yayla çalınan diğer bir çalgı da “Rebab”dır. Rebab, Arapça kökeninden yayla çalınan telli çalgıların tümüne verilen isimdir.

Bağlama
Ülkemizde kullanımı en yaygın olan telli bir Türk Halk Çalgısıdır. Yörelere ve ebatlarına göre bu çalgıya, Bağlama, Divan sazı, Bozuk, Çöğür, Kopuz Irızva, Cura, Tambura vb. adlar verilmektedir. Bağlama ailesinin en küçük ve en ince ses veren çalgısı Curadır. Curadan biraz daha büyük ve curaya göre bir oktav kalından ses veren çalgı ise Tamburadır. Bağlama ailesinin en kalın ses veren çalgısı ise Divan Sazı’dır. Tamburaya göre bir oktav kalından ses verir. Bağlama; Tekne, Göğüs ve Sap olmak üzere üç ana kısımdan oluşmaktadır. Tekne kısmı genelde dut ağacından yapılmaktadır. Ancak dut ağacının dışında ardıç, kestane, ceviz, gürgen gibi ağaçlardan da yapılmaktadır. Göğüs kısmı ladin ağacından, sap kısmı ise gürgen, ak gürgen veya ardıç ağacından yapılmaktadır. Sap kısmının tekneden uzak kısmı üzerinde tellerin bağlandığı Burgu adı verilen parçalar vardır. Bağlamanın akordu bu burgular kullanılarak yapılmaktadır. Sap kısmı üzerinde misina ile bağlanmış perdeler bulunmaktadır. Bağlama Mızrap veya Tezene adı verilen kiraz ağacı kabuğu veya plastikten yapılan araçla çalındığı gibi bazı yörelerimizde parmakla da çalınmaktadır. Bu çalım tekniğine Şelpe adı verilmektedir. Bağlama üzerinde ikişerli veya üçerli guruplar halinde üç gurup tel bulunmaktadır. Bu tel gurupları değişik biçimlerde akort edilebilmektedir. Örneğin bağlama düzeni adı verilen akort biçiminde alt gruptaki teller yazılış itibariyle La, orta guruptaki teller Re, üst guruptaki teller ise Mi seslerini vermektedir. Bu akort biçimi dışında Kara Düzeni (Bozuk Düzeni), Misket Düzeni, Müstezat, Abdal Düzeni, Rast Düzeni vb. akort biçimleri de vardır.

Gitar
Esasen kadın vücudunu andıran içi boş bir gövdedir. Ortasında yuvarlak bir delik bulunan klasik gitarların üç bas teli ipek üzerine metal sarma, diğer üç teli naylondur. Tellerin harekete geçirilmesi ile bu gövdenin içinde hapsolan hava titreştirilmiş olur ve gövdesindeki delikten dışarıya ses olarak geri döner. Klasik batı müzüği gitar tekniğinde gitar, tırnaklar ile çalınır.Tırnakların çeşitli açılarla törpülenmesi ve çeşitli sağ el pozisyonları ile çıkan ses tonu kontrol edilebilir

Bateri
Fransızca’dan gelmiş bir kelimedir. Vurmalı çalgılar takımına denir. Şarkılarda ritim tutmaya yarar.
Çoğunluğun düşündüğü gibi bateri(davul) çok hızlı olmaktan ibaret değildir. Denge ve akıcılık gerekir. Düzenli olarak metronom ile çalışmalı ve üçlemeler, double-stroke vb. gibi teknikler üzerinde alıştırma yapmalısınız. Bu müzik aleti müzik kulağı gerektirir. Fakat müzik kulağınız çok iyi değilse bu enstrümanı notalı bir şekilde de kullanabilirsiniz. İnanılmaz aksak eserler mevcuttur ve bunun için yukarıdaki şeyler gerekir; Müzik Kulağı, Düzenli Alıştırma, Denge. Bunlardan hiçbiri olmaz ise ve sadece çok hızlıysanız hiçbir işinize yaramaz…

Standart bir bateri, 5 davul ve iki zilden oluşur. Davullar trampet (snare drum), tom1, tom2 (bunlara altolar da denir), floor tom (ya da bass tom tom) ve bas davul (cross ya da kick de denir) dur. Ziller ise Hi-Hat ve Ride dır. Standart bir bateriye davul olarak Octoban, Gong bass ya da bir bas davul daha vs., zil olarak Crash, China, Splash, Raw ya da Bell bell vs. ilave edilebilir.


http://www.hakkinda-bilgi-nedir.com/calgi-turleri-nedir+calgi-turleri-hakkinda-bilgi