9 Şubat 2013 Cumartesi

Ailenin Eğitim Sürecine Katılımı

Ailenin Eğitim Sürecine Katılımı


Son yıllarda eğitim anlayışımızda belirgin bir değişiklik ve yenilik olmuş, ailelerin eğitim sürecine etkin biçimde katılımı gittikçe daha önem kazanmaya başlamıştır. Ülkemizde de ‘eti senin kemiği benim’ anlayışı son yıllarda değişime uğramakla birlikte henüz aileler okulların ve eğitim sürecinin etkili öğeleri haline gelememiştir. Çocukların eğitim ortamındaki gelişiminde bugün kabul ettiğimiz en temel ilkelerden biri öğretmenlerin, öğrencilerin, idarecilerin ve ailelerin bu süreçte hep birlikte yer alması ilkesidir. Çocukların okul ortamında kazandıkları becerilerin ev ortamında pekiştirilmesi ve geliştirilmesi, okul-ev tutarlılığının sağlanması ve ailelerin okul ortamının ve etkili bir öğesi haline gelebilmesi bugün eğitim sürecinin temel hedeflerinden biridir.

AİLE KATILIMININ TEMEL GEREKÇELERİ

Ailelerin eğitim sürecinde etkili bir biçimde yer almasının çok temel gerekçeleri vardır:

*Bunlardan en önemlisi, anne babaların çocuklarıyla en yoğun iletişim içinde olan bireyler olmalarıdır. Eğitim sürecinde ve çocukların gelişiminde anne babaların gözlemlerinden ve görüşlerinden yararlanmak çocukların gelişimini kolaylaştırıcı bir anlam taşımaktadır.

*Toplumumuzda, genel olarak bakıldığında, özellikle annelerin eğitim düzeylerinin alt düzeyde olması onların çocuklarına gerek ev ortamında çeşitli becerileri kazandırmalarına gerekse okuldan beklenen akademik katkılara yeterince cevap verememelerine yol açmaktadır. Aile katılım programları bu yönden yetişkin eğitimi olarak da algılanmakta ve toplumda anne babaların, özellikle de annelerin gelişimine önemli katkılar sağlamaktadır.

*Ailelerin okulu tanıması, kendilerini bir parçası olarak hissetmesi, onların okul ve öğrenciler için kaynaklar araması için de fırsat sağlamaktadır. Ailelerin katılımında bir diğer önemli gerekçe de çocukların akademik performanslarının, okulun akademik standartlarının yükselmesine de katkısı olmasıdır.

*Sınıf ve okul ortamı içinde “ortak bir kültürün” oluşması için ailelerin eğitim sürecine ilişkin bazı etkinlikleri ev ortamına taşımaları ve bunları geliştirmeleri de çok yararlı olmaktadır.

*Ailelerin çocukların gelişimi için en iyi ve etkili yolları, yöntemleri bulmak için çaba sarfetmektedirler. Ancak zaman zaman bu ipuçlarını bulmakta zorlanmaktadırlar.

*Aile katılımı ile geliştirilmeye çalışılan etkileşimden hem çocuklar hem de aileler yarar görmektedir.

*Çocukların benlik algısı olumlu yönde etkilenmektedir.

*Çocukların akademik başarılarının arttığı gözlenmektedir.

*Ailelerin okula ve eğitim sürecine olumlu tutumlar geliştirmesine yardımcı olmaktadır.

Yapılan çeşitli çalışmalara bakıldığında, çocukların etkili öğrenmelerinde aile katılımının etkili olduğu ve okul ve ev ortamındaki becerilerin tutarlı gelişmesi yönünde yarar sağlandığı görülmektedir. Ayrıcı ailelerin kaynaşması ve anne-babaların çocuklarını ve gelişimlerini de gözlemeleri açısından da aile katılım programlarının önemli bir yeri olduğu düşünülmektedir.

Aile katılımının eğitim sürecinin niteliğini arttırıcı özelliği de vurgulanmakta ve çocukların çeşitli yönlerden gelişimlerini olumlu etkilediği düşünülmektedir. Çocukların benlik algılarının, akademik başarılarının ve aile-çocuk ilişkilerinin gelişmesine katkıda bulunduğu ve ailelerin eğitim kurumuna daha yapıcı ve olumlu baktıkları da bu konuda yapılan çalışmaların bulguları arasındadır. Ayrıca, yapılan çeşitli çalışmalar, çocukların aileleri okula katıldığında, ilgilendiğinde, daha başarılı olduklarını, aynı şekilde öğretmenlerin de öğrencilerinin eğitim ihtiyaç ve sorumluluklarını paylaşmaktan çok yarar sağladıklarını belirtmektedir.

Farklı bir açıdan bakıldığında, bu programların “yetişkin eğitimi” programları olduğu da kabul edilmektedir. Özellikle kadınların eğitimi açısından, onların çocuk gelişimi ve iletişim becerileri yönünde bilgilenmelerinin toplum eğitimi ve yetişkinlerin eğitimi açısından da önemi büyüktür. Dolaylı olarak, aile katılım programları toplumun düzeyinin gelişmesinde önemli bir yere sahiptir. Aileler böyle bir katılımla toplumdaki yeni gelişmeler, yeni değişimlere ayak uydurabilmeleri için de fırsatlar elde etmektedirler. Böylece, bu programlar bir açıdan da çocuklarımız ve kendimiz için beklentilerimizi yükseltmek ve daha nitelikli bir aile yapısı ve ilişkiler geliştirmek için de temel olmaktadır.

AİLE KATILIMI UYGULAMALARI

Değişik ülkelerde yapılan çeşitli çalışmalarda, aile katılımının çok çeşitli ve farklı uygulamaları olduğu gözlenmektedir. Öncelikle, ‘aileleri nasıl katabiliriz?’ sorusuna genel bir cevapla başlayalım. Aileleri okul merkezli katılım ve ev merkezli katılım ile bu programların etkin üyeleri haline getirebiliriz.

Okul merkezli katılım,

- Aile-öğretmen konferans ve toplantılarına katılma
- Öğretmenle yazılı iletişim içinde olma
- Kütüphane, sınıf vb, yer ve akademik etkinliklerde gönüllü olma
- Ailelerin proje ve ödevlere gönüllü yardımı
- Okul aile birliği ve benzeri organizasyonlara katılma olarak özetlenebilir.

Ev merkezli katılım,

- Ebeveynlerin çocukları ile evde yapabilecekleri etkinlikler
- Öğretmenin ev ziyaretleri vb. olarak belirtilebilir.

Ailelerle yapılan çalışmalar üç düzeyde düşünülmektedir:

1. Bu düzey çalışmalarda ailelere okula, sınıfa ilişkin genel bilgiler verilmesi, okul etkinliklerinin ailelere duyurulması akla gelmektedir ve bu etkinlikler ailelerin kendilerine ve okula güvenlerinin artmasına ve kendilerini okulla ilişkilerinde daha rahat hissetmelerine yardımcı olmaktadır. Bu düzey çalışmaları gerçekleştirmek için aşağıdaki etkinlikler planlanabilir:

- Haftalık bültenler,
- Açık sınıf (ailelerin belli aralıklarla sınıfa, okula davet edilerek programlar ve yapılanlara ilişkin bilgi verilmesi, karşılıklı etkileşim içine girilmesi),
- Okulun özel programlarına davet (tiyatro şöleni, sempozyum, seminer v.b.)
2. Bu düzey çalışmalar daha çok sınıf düzeyinde, öğretmen ve aile arasında yürütülen çalışmalardır. Eğitim programlarına ilişkin amaçların, planların, ailelerden beklentilerin paylaşıldığı çalışmalardır. Öğretmenlerin aileleri bilgilendirmesinin yanı sıra, ailelerden de evdeki gözlemlerini, izlenimlerini, çocuğun gelişimine ilişkin değerlendirmelerini öğretmenlerle paylaşmaları istenir. Bu düzey çalışmalar için aşağıdaki etkinlikler planlanabilir:

- Aile-öğretmen toplantıları,
- Ev ziyaretleri,
- Sınıf gazeteleri,
- Panolar,
- Telefonla iletişim,
- İletişim defterleri,
- Aylık eğitim programlarının anahatlarıyla ailelere ulaştırılması,
- Belli aralıklarla çocukların ve ailelerin gelişimlerine ve ihtiyaçlarına uygun bilgi ve broşürler hazırlama.

3. Bu düzey çalışmalar, ailelerin aktif katılımını ön plana çıkaran çalışmalardır. Aileler sınıf içinde çeşitli çalışmalara aktif olarak katılırlar ve öğretmene bu yönde destek ve yardım sağlarlar. Aileler bu destekleri aşağıdaki biçimlerde verebilirler:

- Sınıfta çeşitli etkinliklerde gönüllü olma,
- Panoların hazırlanmasında yardım sağlama
- Mesleki gelişim etkinliklerinde yer alma,
- Çeşitli sınıf etkinlikleri ve gezilerinde yer alma, yardım sağlama,
Tüm bu çalışmalarda amaç, ailelerin okul ve sınıf ortamlarını tanımaları, bu konularda bilgilendirilmeleri ve kendi rolleri, neler yapabilecekleri konusunda ipuçları almalarıdır. Ailelerin evde ve okulda çocuklarıyla tutarlı bir biçimde etkileşim içinde olmaları ve ev-okul tutarlılığı açısından da bu çalışmalar önem kazanmaktadır. Ailelerin çocuklarıyla etkileşimlerini arttırabilmek ve öğretmen, idareci ve aile etkileşimine katkıda bulunmak da bu çalışmaların temel çıkış noktalarındandır.

4. Farklı katılım yöntemi önerilmektedir. Birincisi okul ortamına gönüllü ve yardımcı olarak katılım, ikincisi evdeki öğrenme etkinliklerine katılım, üçüncüsü ev-okul ve toplum ilişkisi ve son olarak da okul kararlarına katılım olarak özetlenmektedir.

Ailelerle yüzyüze toplantılar düzenlemek, eğitim programlarının tartışıldığı ortamları yaratmak, aileler için çeşitli ev programları hazırlayarak iletişim becerilerinin ve çeşitli akademik becerilerin gelişmesi için fırsatlar yaratmak bunlardan bazıları olarak örneklenebilir. Aileleri eğitim sürecinin etkin bir ayağı haline getirebilmek için iki yöntem önerilmektedir. Bunlardan biri, ailelere yıllık eğitim programlarının bir özetinin yollanması, diğeri ise, haftalık bir haber gazetesinin ailelere yollanmasıdır.

İşbirliği ve okul-ev iletişiminin en etkili yöntemlerinden biri de ailelerin çocuklarını evde desteklemesine yardımcı olmaktır. Örneğin, okumayı öğrenmelerine yardımcı olmak ya da genel olarak evde çocukların daha çok uyarıcılara açık olduğu bir ortam yaratmaktır. Ailelerin katılımı ile çocukların okumalarının geliştiği belirtilmektedir. Etkili Aile Katılım Programlarının özellikleri şöyle belirtilebilir:

- Ebeveynlerin çocuklarının eğitimi, gelişimi ve eğitim yöntemleri ile ilgili olduğunu kabul etmek,
- Ebeveynlerin becerilerinin ve özelliklerinin farklı olduğunu kabul etmek,
- Ailelerin ihtiyaçlarına esnek ve yaratıcı programlarla cevap vermek,
- Ailelerle beklentilerini, rollerini ve sorumluluklarını paylaşmak,
- Ailelerin çocuklarının gelişimine ve eğitim ortamına katkılarını vurgulamak,
- Ebeveynin çocuklarına ilişkin gözlemlerini, düşüncelerini ve deneyimlerini öğretmenlerle paylaşmak,
- Ailelerin çocuklarının gelişimine ve eğitim ortamına katkılarını vurgulamak,
- Ebeveynin çocuklarına ilişkin gözlemlerini, düşüncelerini ve deneyimlerini öğretmenlerle paylaşmak,
- Ebeveyn-çocuk ilişkisinin çok özel, yakın ve uzun süreli, öğretmen-öğrenci ilişkisinin ise daha az özel ve kısa süreli olduğunu hatırlayarak ve bu farkı dikkate alarak, programları buna göre planlamak,
- Aileleri karar verme sürecine katmak ve kararlardan onları haberdar etmek,
- Aile katılımının zaman, enerji ve çaba gerektirdiğini kabul etmek,
- Dikkati sorulardan çok çözüme vermek.

Bu programlara tüm ailelerin katıldığını söylemek ve katılmasını beklemek de çok gerçekçi olmamaktadır. Bazı nedenler ailelerin bu programlara katılımında bazı güçlükler yaratabilmektedir:

- Ailelerin zaman azlığı,
- Kendilerinden kaynaklanan duygusal nedenler,
- Okul ortamına ve sistemine ilişkin olumsuz nedenler,
- Aile katılım programlarının önemini bilmemek,
- Kendilerine güvensizlik

Ancak her ailenin kendine özgü olduğundan da yola çıkarak, bu programların mümkün olduğunda geniş guruplara ulaşabilmesi için de çok çeşitli içerikte programlar hazırlanması hedeflenmektedir.

Dört ayaklı bir masanın bir ayağının da aileler olduğunu hep hatırlayalım.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder