Lyme hastalığı nedir?

Lyme hastalığı (Borreliosis) genelde Ixodes ricinus türü kenelerin isirmasi ile insana geçen Borrelia burgdorferi adlı bakterinin yol açtığı bir hastalıktır
Hastalık değişik şekillerde ortaya çıkmakla beraber ilk belirti deride kenenin ısırdığı bölgede kızarıklıktır. Hedef organlar deri, merkezi sinir sistemi, göz ve kalp gibi organlarda olabilir. Eklemlerde şişlik, sıvı birikimi, hareket etmede zorluk görülür.
Hastalık antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
Bir kısım hastalarda hastalığın belirtileri tedaviden aylar ya da yıllar sonrada devam edebilir. Bu belirtiler kas ağrıları, kireçlenme, boyun tutulması, zihinsel arazlar, sinirsel şikayetler ve aşırı yorgunluğu içerebilir. Ayrıca bakterinin kansere neden olduğu şeklinde bulgulara da rastlanmıştır.
Taşıyıcı keneler geyik kenesi denen ixodes dammini ve ixodes scapularis, ixodes pasificus denen keneler ve lone star tick denen kene yaygın olarak bu bakteriyi taşır. Bu keneler 2-3 mm uzunlukta1-1,5 mm genişlikte küçük kenelerdir. Bunlar yumurtadan ilk çıktıklarında larva denen 6 ayaklı haldedir. Daha sonra yarı erişkin olan nympha haline erişirler ve bu evrede bakteriyi bulaştırıcı özelliktedir. ve erişkin formunun nerdeyse yarısı büyüklüğündedir ve 8 ayaklıdır. Daha açık renktedir. erişkin formuna ulaşır ve rengi koyu kahverengi , bronz rengi ve kırmızımsı olabilir. Ancak sadece bu keneler değil ağaç keneleri ve köpek keneleri de bu bakteriyi taşıyabilir. Onun için bütün kene ısırıklarının lyme hastalığını bulaştırmada potansiyel tehlike taşıdığı unutulmamalıdır. Sadece geyik keneleri bulaştırmaz. Diğer keneler daha büyük ve belirgindirler. Keneler barsaklarında borrelia bakterisini taşırlar. Bahar, yaz ve erken sonbaharda aktiftirler. Güneş ışınından kaçarlar ve genelde çayır ve ağaçların olduğu gölge yerleri tercih ederler. Yumurtanın çatlama ve larva formunun yaşaması için %65 den fazla nem gereklidir. Bu yüzden serin yağışlı ilkbahar üreme için idealdir. Bu keneler birçok hayvan tarafından taşınır. Geyik, tilki, çakal, kedi, köpek, fare, rakun, inek vahşi hayvanlar ve insan. Amerikan bıldırcını, sülün piliç ve hindide de bulunabilir. Evcil hayvanlar enfekte keneyi eve taşıyabilir. Ayrıca enfekte anneden hamilelik esnasında çocuğa geçebilir.
Lyme hastalığı 3 evreye ayrılır:
1- Erken dönem lyme hastalığı
2- Erken dönem yaygın lyme hastalığı
3- Kronik persistan enfeksiyon

Erken dönem lyme hastalığı

Kene ısırmasından sonra 3 gün ile 1 ay arasında eritema migrans denen (öküzgözü eritem) ortası açık kenarları kırmızı veya iç içe geçmiş koyu kırmızı alanlar içinde açık kırmızı alanlar içeren eritem (kızarıklık) % 50 den az vakada meydana gelir. Daire veya elips şeklindedir. Ancak bazen dairevi olmayıp gelişigüzel şekillerdede olabilir.Bu görüntü lyme hastalığına hastır ve tanı koydurur. Ancak her vakada görülmediği unutulmamalıdır. Bu eritem 2-4 hafta içinde kendiliğinden kaybolur. Oluştuktan sonra 5-10 gün konsantrik olarak büyüyebilir. Küçükten büyüğe çapı değişebilir. Kaşıntı yapabilir,ısı artışı hissedilebilir.hiç şikayet oluşturmayıp farkedilmeyebilirde.
Kene ısırığına bağlı her kırmızılık lyme hastalığına yolaçmaz. Kene salgısına karşı allerjik reaksiyonda kırmızılık (eritem) oluşturur. Bu kırmızılık genellikle genişlemez ve birkaç gün içinde kaybolur.
Kene ısırığından 4-6 hafta sonra lyme hastalığının ilk sistemik bulguları olabilir veya olmayabilir. Grip benzeri tablo ve bitkinlik bu dönemde olabilir .Boğaz ağrısı, başağrısı, boyun ağrıları,ciddi yorgunluk , lenf bezi şişliği ,titreme ve ateş görülebilir. Bu tabloda boğaz ağrısı hariç üst solunum yolunun diğer belirtileri(burun akıntısı , öksürük) genellikle bulunmaz ve bu lyme hastalığını gripal enfeksiyondan ayırır. Bu durum kendiliğinden geçer. Daha sonra eklem ve kas ağrıları başlayabilir. Eklem ağrıları genellikle büyük eklemleri(özelliklede diz) tutsa da küçük eklemleride tutabilir. Ağrı genellikle şiddetlidir ve eklemden ekleme atlayıp gezici tipte olabilir. Dişlerde ve çene ekleminde ağrı yaygındır. Nörolojik tutulum kas seğirmesi, deride duyu bozuklukları,karıncalanma, hissizlik, deride yanma,zonklayıcı ağrılara yolaçabilir.
Yüz felci lyme hastalığının diğer bir norolojik belirtisidir.(%11 vakada görülür) Beyin tutulumu kısa süreli hafıza bozukluğu, kognitive bozukluk(dikkat , konsantrasyon , hafıza bozukluğu) ve panik atak, anksiete, depresyon gibi psikiatrik semptomlar gösterebilir. Ensefalit(beyin iltihabı) ve yüz felci kene ısırmasından sonra ilk birkaç ay içinde oluşma eğilimindedir. Fakat hastalığın alevlendiği herhangi bir zamandada görülebilir.
Bu evrede diğer belirtiler; görme bulanıklığı,üveit, kulak çınlaması,işitme kaybı,nefes almanın yüzeyelleşmesi çarpıntı,taşikardi,göğüs ağrısı, karın ağrıları,ishal veya spastik kolon,testislerde veya pelvik(leğen kemiği) bölgede ağrı,idrar kaçırma, idrara ani sıkışma ve altına kaçırma,başdönmesi, titreme ve hepatitdir(karaciğer iltihabı).
Lyme hastalığı infeksiyöz ve toksik bir hastalıktır Birçok değişik yakınmalara yol açabilir. Fibromyalji ,kronik yorgunluk, eklem ağrıları,kas ,bağ dokusu, tendon ağrıları içerebilir. Öncelikli bir nörolojik hastalık olarakta kendini gösterebilir(yorgunluk, kas zayıflığı veya felci , deride hissizlik, ağrı, karıncalanma, reflekslerde azalma). Yüzlerce lyme'a bağlı belirti olduğunu ve diğer hastalıkları taklit edebileceğini unutmamak gerekir. Lyme hastalığının çok hastalıkla karışması yüzünden bu hastalığa büyük taklitçi de denir. Hastalığın gidişatı ne kadar erken yakalanabildiğine ve nasıl tedavi edildiğine bağlıdır. Erken, güçlü ve geniş tedavi sonucu prognoz mükemmeldir. Fakat birçok vakada erken teşhis koymak zordur. Çünkü belirgin lyme hastalığı belirtileriyle kendini göstermez. Sıklıkla kendini birkaç şüpheli belirtiyle gösterir ve bu durumda kolayca yanlış teşhis konmasına yol açar

Erken dönem yaygın lyme hastalığı

1 yıldan az süredir olan, hafif semptomlu, immun yetmezlik henüz gelişmemiş veya steroid kullanımı olmayan vakalardır. Genellikle 4-6 ay( 4-8 hafta aktif hastalık geçtikten sonra devam edilmek suretiyle) antibiotik tedavisiyle iyileşebilir.

Kronik persistan enfeksiyon

Kronik lyme hastalığı demek için 3 kriter vardır:
1- Enfeksiyonun en az 1 yıldan beri bulunması(bu durum immun sistemde bozukluğa yolaçar).
2- Önemli nörolojik bozukluklar oluşması(ensefalit,ensefalopati,menenjit)(beyin sis, hafıza bozukluğu,his kusurları,ağrı vs).
3- Aktif borrelia enfeksiyonunun olması(daha önce antibiotik tedavisi alsa bile).
Hastalığın ağırlığı vucuttaki bakteri miktarına, hastalığın süresine ve ilave enfeksiyon bulunup bulunmamasına bağlıdır. Keneler lyme bakterisi ile birlikte babesia, erlichia, bartonella ve mycoplasma isimli enfeksiyon ajanlarını da bulaştırabilirler. Kronik lyme hastalığının % 60 ında ilave bir enfeksiyonda vardır. Kronik lyme immun sistemde (bağışıklık sisteminde)bozulmaya ve baskılanmaya yolaçabilir. Bu durum hastalığın daha da ağırlaşmasına yolaçar. Birsürü fırsatçı enfeksiyon ajanı (bakteri ve virusler) hastalığın üzerine eklenebilir.
Bazı yakınma ve belirtiler kene ısırığından sonra haftalar, aylar veya yıllar geçinceye kadar görülmeyebilir. Bu evre genellikle aralıklı epizodlarla eklem, kas kemik ağrıları veya birçok nörolojik belirtilerle, yorgunluk, yüz felci, kalp ritm bozukluğu ve anksiete, depresyon gibi psikiatrik belirtilerle kendini gösterebilir. Artrit kısa dönem ağrı ve şişlik yapabilir ve genellikle büyük eklemlerden birini tutar (diz, omuz, kol ,kalça). Bazı hastalarda lyme'ın ilk ve tek bulgusu artrittir. Diğer bazılarında sinir sistemi belirtileri tek bulgu olabilir. Bazılarındada Psikiatrik bulgular en önemli belirti olabilir. Fakat bunların kombinasyonu da görülebilir.
Vakaların %11 inde kronik lyme artriti gelişir ve bu durum kartilaj ve kemikte erozyona yol açabilir.
Neuroborrelliosiste (lyme'ın beyni tuttuğu durum) hissizlik, ağrı, yüz felci, menenjit(ateş, ense sertliği, ciddi başağrısı), otonom sinir sistemi bozukluğu ve kalp ritm bozukluğu olabilir. Ayrıca hafıza bozukluğu, beyin sisi(beyin fonksiyonlarında yavaşlama ve donukluk), uyku bozukluğu, ruhsal dalgalanmalar(depresyon, mani, öfke), deride uyuşukluk, karıncalanma olabilir.
Hastalık kötüleşme dönemleriyle birlikte belirtilerin azaldığı veya kaybolduğu dönemler şeklinde seyir gösterebilir. Haftalar ve aylarla ortaya çıkan siklik(dönemsel) belirtilerle süregenlik gösterebilir. Ağrı, yorgunluk ve başağrısı gibi sıkıcı sürekli belirtiler taşıyabilir. Bazı hastalar diğerlerinden çok daha fazla belirti gösterebilir ve bu da genetik ve cinsiyet olarak enfeksiyona farklı cevaplara bağlıdır. Genellikle kadınlar erkeklerden daha fazla hastadırlar ve sebebi bilinmez. Hastalık ilerleyici, tahrip edici ve sakatlayıcıdır. Nadiren ciddi seyir gösterip tedaviye cevap vermeyen vakalar ölümcül olabilir.
Lyme da metabolik ve endokrin fonksiyon bozuklukları sonucu genellikle kilo alımı görülür. az orandada kilo kaybı olabilir. Böbrek üstü bezi, over ve testisler, tiroid bezinin salgıladığı hormonlarda yetersizlik meydana gelebilir. Kan kortizolü, testesteron veya östrojen seviyesi, ve tiroid hormonlarında yetersizlik ortaya çıkabilir.

Hastalığın tedavisi

Lyme hastalığının geleneksel tedavisinde antibiotikler kullanılır. Erken evre lyme da 1.5-2 aylık antibiotic tedavisiyle hasta tamamen iyileşebilir. Ancak birkaç haftalık antibiotic tedavisi hastalığın nüxüne ve kronik evreye dönmesine yolaçabilir. Oral tedavide mynocycline, tetracycline, amoxisilin ve birçok diğer antibiotic kullanılabilir.
Akut lyme sonrası evrede ( erken dönem yaygın lyme hastalığı) antibiotic tedavisinde oral antibiotikler ağır olmayan vakalarda(nörolojik tutulum ve kalp tutulumu olmayan) ve 1 yıldan az sureli enfeksiyon tablosu olan vakalarda kullanılabilir. Intravenöz tedavi daha etkilidir. Oral antibiotic olarak;
1- Amoxicillin+probenecide,augmentin XR
2- Cefuroxime/ceftin
3- Clarihtromycine/azithromycin
4- Telhitromycine
5- Rifampisin
6- Metranidazol(flagyl) kullanılabilir.
İntravenöz tedavi endikasyonları:
1- 1 yıldan uzun sureli enfeksiyon tablosu
2- Nörolojik tutulum (klnik semptomlar veya spinal sıvıda beyaz küre ve protein artışı)
3- Akut kalp bloğu
4- Yüksek sedimantasyon değeriyle birlikte eklem iltihabı(synovitis)
5- Hastanın yaşının 60 ın üzerinde olması
6- Daha önce steroid kullanımı.
7- Oral tedavi verilen vakalarda oral antibiotik almaya karşı intolerans(tahammülsüzlük) veya oral tedavide başarısızlık.
İntravenöz tedavide kullanılan ilaçlar:
1- Ceftriaxone (rochepin) hala sıklıkla kullanılır. 2 gram günde 2 kez verilir ve haftada 4 gün devam edilip 3 gün ara verilebilir. Çok etkilidir. Uzun sure kullanımda safra taşı düşük orandada olsa oluşturabilir bunu önlemek için actigall beraberinde kullanılabilir.
2- Cefotaxime (claforane)
3- Doxycycline (İntravenöz formu Türkiyede yok)
4- Azithromycin (İntravenöz formu Türkiyede yok)
5- Vancomycin
6- İmipenem
7- Penadur ; intramüsküler uygulanır. Etkinliği intravenöz tedaviye yakındır. 1,2 milyon unite haftada 3-4 kez uygulanır.6-12 ay devam edilebilir .mantar oluşturma oranı minimaldir(uzun dönem ab tedavisinde sık görülen bir komplikasyon).
Genellikle intravenöz tedaviyle semptomlar kontrol altına alındıktan sonra hastanın tedavisine oral antibiotiklerle devam edilir.
Geç evre lyme da intravenöz tedaviden sonra belirtiler yatışınca oral tedaviye geçilebilir. İntravenöz tedavinin süresi 8-16 ay arasında değişebilir. Tedavi kesildikten sonra nüxeden vakalarda daha uzun sure kullanılabilir.
Geç evredede oral antibiotic olarak amoksisilin, klaritromisin, zitromaks, co-trimoksazol doksisiklin, minosiklin, metranidazol, ketek kullanılabilir.
Tedaviyle 4 haftada bir hastanın semptomlarının alevlendiği görülmüştür. Bu durum ayda bir bakterinin üreme fazına girdiğini düşündürür. Antibiotikler sadece üreme fazında bakteriyi öldürür. Antibiotikler etki gösterirse bu alevlenmenin şiddet ve süresi gittikçe azalacaktır. Bu alevlenmenin devam etmesi canlı bakterinin hala vücutta bulunduğunu ve tedavinin devam etmesi gerektiğini gösterir.


Kaynak: http://lymehastaligi.nedir.com/#ixzz2Vsw6ScoG