Traverten nasıl oluşur
Traverten sözcüğü, İtalya´da geniş
traverten çökellerinin bulunduğu Tivoli´nin, Roma zamanındaki adı olan
“Tivertino”dan gelmektedir. Traverten çok yönlü, çeşitli nedenlere ve ortamlara
bağlı, kimyasal reaksiyon sonucu çökelme ile oluşan bir kayadır. Pamukkale
travertenlerini inceleyecek olursak :
Pamukkale termal kaynağını meydana getiren jeolojik olaylar geniş bir bölgeyi
etkilemiştir. Bu bölgede sıcaklıkları 35-100 C arasında değişen 17 sıcak su
alanı bulunmaktadır. Pamukkale termal kaynağı, bölgesel potansiyel içindeki bir
ünitedir. Kaynak, antik dönemlerden beri kullanılmaktadır. Termal su kaynaktan
çıktıktan son ra, 320m uzunluğunda bir kanal ile traverten başına gelmekte ve
buradan, 60-70m.lik kısmi çökelmenin olduğu traverten katkatlarına dökülmekte ve
ortalama 240-300m. yol kat etmektedir. Kaynaktan çıkan 35.6 Co
sıcaklğında,içinde yüksek miktarda Kalsiyum Hidro Karbonat bulunan suyun
havadaki oksijen ile olan teması sırasında Karbondioksit ve Karbonmonoksit
uçarak,kalsiyum karbonat çökelmekte ve traverten oluşumuna sebep
olmaktadır.Çökelti ilk etapta jel halindedir. Reaksiyon kimyasal olarak;
Ca(HCO3)+O2 à CaCO+CO2+CO+H2O şeklindedir. Katkat havuzcuklarında ve katkat
seddelerinde, çökelmekte olan kalsiyum karbonat, başlangıçta yumuşak bir jel
halindedir.
Zaman içinde sertleşmekte ve traverten olmaktadır. Ancak ziyaretçiler
tarafından katkatlar üzerinde gezilmesi ve oynanması, henüz yumuşacık haldeki
kalsiyum karbonatların ezilmesine, dağılmasına neden olmaktadır. Travertenlere
termal su kontrollü olarak belirli bir program dahilinde verilmektedir.Fazla
miktarda ve uzun süre aynı yere akıtılan su yosunlaşmaya ve dolayısıyla
travertenlerde hoş olmayan kirliliğe sebep olmaktadır. Beyazlığın oluşumunda,
hava şartları, ısı kaybı, akışın yayılımı ve süresi etkilidir. Çökelme, termal
sudaki karbondioksitin havadaki karbondioksit dengeye gelinceye kadar devam
etmektedir. Yerinde yapılan analizlerde, kaynak başındaki suyun karbondioksit
miktarı ortalama 725mg/1 iken, suyun travertenleri terk ettiğinde bu miktar
145mg/1′e düşmektedir. Keza kalsiyum bikarbonat da benzer şekilde 1200 mg/1′den
400 mg/1′e düşmektedir. Keza Ca 576/8mg/1′e düşmektedir. Bu analiz sonucuna
göre, 1lt. sudan traverten üzerine 499.9mg. CaCO 3 çökelmektedir. Bu miktar 1
1/sn. su için günde 43191g. Çökelme demektir. Ortalama yoğunluğu 1.48g/cm 3 alan
kaplar. Suyun ortalama debisi 466.21/sn. olduğuna göre 13584m 2 alan
beyazlatılabilecektir. Pratikte bu şartları yerine getirmek güçtür. Ancak bu
teorik yaklaşıma göre yılda 1mm. kalınlığında 4.9km 2 alan beyazlatılabilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder